Καψάλειο ένα κτίριο μια ιστορία για την Ιτέα

 Το κείμενο μας το έστειλε υπό μορφή σχολίων μια αναγνώστρια της σελίδας.
Θα θέλαμε να την ευχαριστήσουμε για την πρωτοβουλία της, ενώ επιπλέον αποφασίσαμε να το δημοσιεύσουμε σε ξεχωριστή ανάρτηση για να μπορεί να έχει ολοκληρωμένη εικόνα ο αναγνώστης.

ΕΝΑ ΚΤΙΡΙΟ - ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το ιδιωτικό γυμνάσιο Ιτέας δημιουργήθηκε το 1939 εξαιτίας μιας διπλής αναγκαιότητας. Την αναγκαιότητα του ιδιοκτήτη και ιδρυτή του, Παναγιώτη Καψάλη, για εξεύρεση εργασίας, και την αναγκαιότητα του τόπου για σχολείο μέσης εκπαίδευσης. Στην Ιτέα του 1939 των 2400 κατοίκων δεν προβλεπόταν από τη νομοθεσία δημόσιο ...
γυμνάσιο. Τα γειτονικά ημίγυμνάσια του Γαλαξιδιού και της Αράχωβας παρέμεναν κλειστά ελλείψει μαθητών. Όσο για το γυμνάσιο της Άμφισσας, δεχόταν συνολικά 300 περίπου μαθητές. Εκτός αυτού, η συγκοινωνία τότε ήταν αραιή και τα μαθήματα γίνονταν πρωί – απόγευμα, με αποτέλεσμα όποιος μαθητής από την Ιτέα ήθελε να φοιτήσει σε αυτό να πρέπει ή να γίνει οικότροφος ή να νοικιάσει δωμάτιο στην Άμφισσα.
Το ιδιωτικό γυμνάσιο Ιτέας τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του στεγαζόταν στην οικία Κ. Λύτρα. Το προσωπικό του το αποτελούσαν τότε τρία άτομα : ο Παναγιώτης Καψάλης, μαθηματικός, διευθυντής, η Αφροδίτη Κωνσταντέλλου, καθηγήτρια ελληνικής και γαλλικής φιλολογίας, και μετέπειτα σύζυγος του πρώτου, και ο Παναγιώτης Μαυραϊδής, γυμναστής. Λειτούργησαν οι δύο πρώτες τάξεις του γυμνασίου και φοίτησαν συνολικά 41 μαθητές. Από το δεύτερο χρόνο, μεταφέρθηκε στη σημερινή θέση, σε ένα χωράφι τριών περίπου στρεμμάτων ιδιοκτησίας του πατέρα του Παναγιώτη Καψάλη στο δυτικό άκρο της Ιτέας. Για τη στέγαση του αρχικά χρησιμοποιήθηκε η αγροικία που υπήρχε ήδη μέσα σ’ αυτό, αφού προηγουμένως τις έγιναν οι κατάλληλες τροποποιήσεις. Αυτό ήταν το πρώτο, το παλαιό διδακτήριο που δεν σώζεται σήμερα. Μετά τις ζημιές που έπαθε στο σεισμό του Αιγίου και με την πάροδο των χρόνων, το 2004 κρίθηκε αναγκαία η κατεδάφιση του λόγω επικινδυνότητας.
Ακολούθησαν τα δύσκολα χρόνια του πολέμου και της κατοχής με το Καψάλειο να πορεύεται όπως όριζαν οι καιροί. Το 1945 ο Παναγιώτης Καψάλης και η Αφροδίτη Κωνσταντέλλου αρραβωνιάστηκαν και προσπάθησαν να πραγματοποιήσουν αυτό που ο Παναγιώτης Καψάλης είχε οραματιστεί από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης του ιδιωτικού γυμνασίου, την μετατροπή του σε δημόσιο. Το πλήρωμα του χρόνου όμως δεν είχε έρθει. Έτσι αποπειράθηκαν να το μετατρέψουν σε Δημοσυντήρητο, ιδιωτικό δηλαδή με ένδυμα δημοσίου, κάτι που τα χρόνια εκείνα συνηθιζόταν. Κατέθεσαν σχετική εισήγηση, που όμως, ενώ έγινε δεκτή από την Κοινότητα Ιτέας, απορρίφτηκε από το Υπουργείο Οικονομικών. Αμέσως μετά την απόρριψη, ο τότε Πρόεδρος της Κοινότητας, Ευθύμιος Στοφόρος, συγκάλεσε στο Καψάλειο γενική Συνέλευση για ενημέρωση των γονέων και κηδεμόνων και του κοινού. Στη Συνέλευση αυτή ο Πρόεδρος αναγνώρισε το μέχρι τότε έργο του ιδιοκτήτη και τον παρακάλεσε να το συνεχίσει μέχρι το χρόνο δημιουργίας δημόσιου γυμνασίου, και έτσι το ζεύγος Καψάλη – Κωνσταντέλλου έδωσε υπόσχεση παραμονής. Τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκαν, έχοντας ήδη ξεκινήσει οικοδομικές δραστηριότητες για τη δημιουργία δεύτερου διδακτηρίου δίπλα στο πρώτο, προκειμένου να καλύψουν τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του γυμνασίου (λειτουργούσε πλέον και η τελευταία όγδοη Η΄τάξη). Τα σχέδια μεγαλεπήβολα και πολύ πιο μπροστά από την εποχή τους, προβλέποντας ακόμα και τη δημιουργία οικοτροφείου και βιβλιοθήκης – αναγνωστηρίου στον δεύτερο όροφο.
Το 1948, μετά από 13 χρόνια αδιοριστίας, έρχεται στον Παναγιώτη Καψάλη χαρτί διορισμού σε δημόσιο γυμνάσιο, που όμως τον αρνείται μη θέλοντας να αθετήσει την υπόσχεση που έδωσε στην Ιτέα το 1945. Οι οικοδομικές εργασίες διακόπτονται το 1949 αφήνοντας ημιτελές το δεύτερο διδακτήριο. Παρόλα αυτά, η περίοδος 1950-1955 αποτέλεσε σταθμό στη ζωή του Καψάλειου. Οι επιτυχημένες θεατρικές παραστάσεις και οι θεαματικές γυμναστικές επιδείξεις μένουν στην μνήμη στης Ιτέας σαν ανεπανάληπτες. Σε αυτή τη δημιουργική πενταετία γεννιούνται και τα δύο παιδιά του ζεύγους. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Παναγιώτης Καψάλης, αποκαμωμένος ψυχικά κυρίως, δοκίμασε απόπειρες φυγής με αίτηση διορισμού στο δημόσιο και προσπάθειες ίδρυσης ιδιωτικού γυμνασίου σε άλλα μέρη, που όμως δεν ευδοκίμησαν. Πες το πεπρωμένο ...
Η περίοδος 1960-1965, όπως ο ίδιος γράφει στο βιβλίο του «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΙΤΕΑΣ 1939-1966» υπήρξε περίοδος φθοράς, απόρροια της κόπωσης και της αναμονής από μήνα σε μήνα της ίδρυσης δημόσιου γυμνασίου. Για να βοηθήσουν την ίδρυση δημόσιου γυμνασίου, κάθε χρόνο έκοβαν και μια τάξη, μέχρις ότου το σχολικό έτος 1965-1966 λειτούργησε μόνο μια τάξη. Το σχολικό έτος 1966-1967 η Ιτέα έμεινε χωρίς σχολείο. Τον Μάρτιο του 1966 ο Παναγιώτης Καψάλης διορίζεται στο λύκειο Άμφισσας. Το σχολικό έτος 1967 ιδρύεται στην Ιτέα παράρτημα του γυμνασίου Άμφισσας τριών τάξεων , το οποίο στεγάστηκε στο Καψάλειο έναντι ενοικίου 3.000 δρχ. μηνιαίως. Στο παράρτημα παραχωρήθηκε ολόκληρος ο εξοπλισμός δωρεάν για χρήση. Ο Παναγιώτης Καψάλης από την αρχή δημιουργίας του παραρτήματος αποσπάστηκε σ’ αυτό τελώντας μάλιστα από το 1969 μέχρι το 1972 χρέη διευθυντή. Ως ιδιώτης τελειοποίησε την ημιτελή πτέρυγα και ως διευθυντής εισηγήθηκε την ίδρυση ανεξάρτητου εξατάξιου γυμνασίου. Το εξατάξιο γυμνάσιο λειτούργησε για πρώτη φορά το σχολικό έτος 1972-1973 στο ολοκληρωμένο πλέον κτίριο. Το Δεκέμβριο του 1976 το γυμνάσιο και το λύκειο πλέον μεταφέρονται στα δικά τους δημόσια κτίρια, που βρίσκονται και σήμερα. Το 1977 στεγάζεται στο Καψάλειο έναντι ενοικίου το 2ο δημοτικό αρχικά και του νεοϊδρυθέν 3ο δημοτικό σχολείο στην πορεία.
Η Αφροδίτη Κωνσταντέλλου, μετά το κλείσιμο του ιδιωτικού γυμνασίου, περιορίστηκε στα οικιακά, μέχρις ότου έφυγε από τη ζωή το 1979 από την επάρατη νόσο. Ο Παναγιώτης Καψάλης συνταξιοδοτήθηκε το 1973 και το 1992 έφυγε σε ηλικία 81 ετών, ήταν και η τελευταία χρονιά που το κτίριο λειτούργησε σαν σχολείο. Το 2005 ο Δήμος Ιτέας αγόρασε το Καψάλειο και τον προαύλιο χώρο από τους κληρονόμους του ζεύγους, με προοπτική να το κάνει ΤΕΙ.

Μετά από χρόνια μη χρήσης και ερείπωσης του Καψάλειου , ερχόμαστε σήμερα εδώ να αρθρώσουμε ξανά θεατρικό λόγο, με επιτυχία ή όχι, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει να μην πάει χαμένος αυτός ο ιστορικός χώρος. Ευχόμαστε, προσδοκούμε και επιδιώκουμε την ανάπλαση του χώρου σε πολιτιστικό πολυχώρο του Δήμου Ιτέας. Μάλλον αυτό θα επιθυμούσαν ο «Αγκαλιανός» και η «Μυρωμένη Αύρα» εάν ζούσαν σήμερα …

Για απόπειρα ιστορικής γραφής
Κατερίνα Ψαριανού



Ευχαριστούμε τον κο Θύμιο Καψάλη για την παραχώρηση έντυπου και προφορικού υλικού.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΙΤΕΑΣ 1939-1966» / ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ / ΙΤΕΑ 1986
• «Η ΙΤΕΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ» / ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΑΣ / ΕΚΔΟΣΕΙΣ : «ΑΓΩΝ ΤΗΣ ΙΤΕΑΣ» / ΙΤΕΑ 1979
• «ΠΟΙΗΜΑΤΑ» / ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ / ΙΤΕΑ 1986




Τα «Αγκαλιανός» και «Μυρωμένη Αύρα» είναι τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσαν ο Παναγιώτης Καψάλης και η Αφροδίτη Κωνσταντέλλου αντίστοιχα όταν έγραφαν ποιήματα.

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος του προγράμματος της θεατρικής παράστασης "Πλούτος" Αριστοφάνη, που παρουσίασε η θεατρική ομάδα "Αρόδο" του Καλλιτεχνικού εργαστηρίου Ιτέας "Ομάδα φίλων της τέχνης" στο Καψάλειο στις 3 & 4 Ιουλίου 2010.