Λίγα μέτρα από το καφέ Μαιάμι, χαμένη ανάμεσα σε πλήθος από τραπεζοκαθίσματα, (που 'χουν απλωθεί σα γάγγραινα σ' όλη την παραλιακή ζώνη της Ιτέας), βρίσκεται μια μπρούτζινη προτομή που δεν της δίνει κανείς πλέον σημασία εκτός ίσως από τα πιτσιρίκια που τρέχουν τριγύρω της παίζοντας κάθε απόγευμα το καλοκαιράκι.Η προτομή αναπαριστά το λοχαγό Πυροβολικού Ευθύμιο Δεδούση, αξιωματικό του Συντάγματος 5/42 του Συνταγματάρχη Δημήτριου Ψαρρού, στρατιωτικού σκέλους της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΚΚΑ, που έδρασε στην περιοχή της Φωκίδας κατά την περίοδο της Κατοχής.Ποιος όμως ήταν πραγματικά ο Δεδούσης και ποιος ο ρόλος του στην ελληνική ιστορία;
...
Πολέμησε στην Αλβανία το '40 και απ' τους πρώτους μήνες της Κατοχής οργανώνεται στην αντίσταση, όμως τον Ιανουάριο του 1942 συνελήφθη απο τους Ιταλούς, λόγω της εθνικής του δράσης, ο εκ Τριταίας Λοχαγός Πυρ/κου Ευθύμιος Δεδούσης και εκλείσθη στην φυλακή, όπου υπέστη μαρτυρικά βασανιστήρια για να αποκαλύψη τα του Κινήματος Εθνικής Αντιστάσεως στην παρνασσίδα. Κατεδικάσθη εις τριετή φυλάκιση και ενεκλείσθη στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως της Λάρισας, όπου παρέμεινε ένα έτος.
Ο λαμπρός αυτός πατριώτης δραπέτευσε τον Μάιο του 1943 και τον Αύγουστο του ιδίου έτους ενετάχθη στο 5/42. Ιωάννης Παπαθανασίου
Εν τω μεταξύ βέβαια έχει προηγηθεί η ίδρυση του 5/42 Συντάγματος από τον Ψαρρό και άλλους αξιωματικούς κι αντάρτες τον Απρίλη του '43 και η διάλυση του (αναίμακτα) δύο φορές από τον ΕΛΑΣ σε διάστημα λίγων μηνών κι ενώ η οργάνωση είναι στα σπάργανα, καθώς και η ανασυγκρότησή του άλλες δυο φορές με παρέμβαση των Άγγλων.
Παράλληλα μ' αυτή την τελευταία ανασυγκρότηση του 5/42 το καλοκαίρι του '43 δημιουργείται και το Κοινό Γενικό Στρατηγείο των αντάρτικων ομάδων, με τη συμμετοχή ΕΚΚΑ,ΕΛΑΣ,ΕΔΕΣ, πάγιο αίτημα του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και των Άγγλων που ήθελαν έτσι να θέσουν υπό τον έλεγχό τους όλες τις ελληνικές αντιστασιακές ομάδες και κυρίως τον ΕΛΑΣ.
Την ίδια περίοδο εντάσσεται κι ο Δεδούσης στο 5/42 μαζί με άλλους βασιλόφρονες αξιωματικούς, θέλοντας να λειτουργήσουν ως δούρειος ίππος του Βασιλιά μέσα στην ΕΚΚΑ, οργάνωση με δεδηλωμένες αντιμοναρχικές, δημοκρατικές ιδέες κι αποτελούμενη κυρίως από αντιβασιλικούς αξιωματικούς (όπως κι ο Ψαρρός άλλωστε).
Ιστορία της Αντίστασης 1940-'45
Τότε μόλις, ύστερα από δυο ολόκληρα χρόνια χειμερίας κι εαρινής νάρκης , είχαν ξυπνήσει τα παλαιά πολιτικά κόμματα κι οι ανωτέρω αρμόδιοι στρατιωτικοί ηγέτες για να πολεμήσουν δήθεν τους κατακτητές.(...) Τις εντολές που πήρε ο Δεδούσης απ' τη Στρατιωτική Ιεραρχία μπορεί να τις μαντεύσει κανείς απ' την όλη μετέπειτα διαγωγή και δράση του μέσα στο 5/42 Σύνταγμα. Αθ. Κούτρας
Γρήγορα φαίνεται αυτή του η διαγωγή. Τον Οκτώβρη του '43, όταν ξέσπασε ο αντάρτικος εμφύλιος ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ, είχε συγκληθεί πολιτικοστρατιωτική σύσκεψη της ΕΚΚΑ στο Κάστρο της Άμφισσας για να καθορίσει τη στάση της.
Παρόντες ο Καρτάλης (πολιτικός ηγέτης της ΕΚΚΑ), ο στρατηγός Μπακιρτζής, ο συνταγματάρχης Ψαρρός, ο υποδιοικητής αντισυνταγματάρχης Λαγγουράνης, ο ταγματάρχης Βλάχος και αρκετοί άλλοι.
Ο Δεδούσης διαφώνησε με την προτεινόμενη πολιτική του Συντάγματος κι απαίτησε με εντελώς απαράδεκτο τρόπο άμεση επίθεση εναντίον του ΕΛΑΣ.Ηγέρθει με το αυτόματο σε θέση βολής και το δάκτυλο στη σκανδάλη και εξύβρισε όχι μόνον τον Καρτάλη, Μπακιρτζή, Βλάχο, αλλά και τον Ψαρρό, και τους υπολοίπους, ως προδότας του Βασιλέως κτλ. Αθ. Κούτρας
Δυστυχώς ο Ψαρρός, όντας ήπιος χαρακτήρας και συμβιβαστικός, όχι μόνο δεν τον τιμώρησε γι' αυτό του το παράπτωμα, αλλά ανέχτηκε κι άλλες, μεγαλύτερες αυθαιρεσίες του Δεδούση στη συνέχεια.
Ο Δεδούσης περιοδεύοντας στα χωριά Χρυσό, Δεσφίνα, Ιτέα, Γαλαξίδι κ.ά. με την υπερφίαλη, αγέρωχη, δυναμική εμφάνιση του λόχου του ήταν προκλητικότατος έναντι των οπαδών του ΕΑΜ.(...) Αν δεν δινόταν στον ΕΛΑΣ οι παραπάνω σοβαρότατες αφορμές, νομίζω, μπορεί να πει κανείς ότι δεν θα συνέβαιναν, τουλάχιστο την άνοιξη του 1944, τα αιματηρά γεγονότα και η διάλυση του 5/42.(...)
Δεχόταν κατευθύνσεις απ' την Αθήνα, απ' τους πατρώνες του, των οποίων εκτελούσε πιστά τις επιθυμίες των. Αθ. Κούτρας
Αν και η δράση του Δεδούση ήταν καθοριστική για τα μετέπειτα αιματηρά γεγονότα, δεν ήταν ο μόνος που έπαιρνε εντολές απ' αυτούς.
Μεταξύ των αξιωματικών του 5/42 υπήρχαν πολλοί που παίρναν ιδιαίτερες εντολές από τη Στρατιωτική Ιεραρχία, την οργάνωση του στρατηγού Παπάγου. Σ.ΓρηγοριάδηςΤο Φλεβάρη του '44, μετά τη λήξη των εχθροπραξιών μεταξύ ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ στην Ήπειρο, με πρωτοβουλία των Άγγλων και του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής συγκαλείται διάσκεψη στο Μυρόφυλλο κι εν συνεχεία στην Πλάκα Ηπείρου με συμμετοχή των τριών οργανώσεων και της Βρετανικής Συμμαχικής Αποστολής. Από την ΕΚΚΑ συμμετέχουν ο Καρτάλης κι ο Ψαρρός.
Ενώ λοιπόν λείπει ο αρχηγός τους στην Ήπειρο, ο Δεδούσης μαζί με ομοιδεάτες του αξιωματικούς περιφέρουν στο 5/42 κείμενο προς υπογραφή που ουσιαστικά ακυρώνει την στρατιωτική εξουσία του Ψαρρού και παρακάμπτει την πολιτική ηγεσία του Καρτάλη!!!
Οι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και αντάρτες του 5/42 συντάγματος ευζώνων διακηρρύσουν προς όλα τα σημεία, ότι δεν εννοούν να γίνουν όργανα οιασδήποτε, οθενδήποτε προερχόμενης, πολιτικής εκμεταλλεύσεως και συνεπώς αποκηρύσσουν κάθε οργάνωσιν, που εμφανίζεται κηδεμονεύουσα το 5/42 αλλά αντιλαμβάνονται το Σύνταγμα 5/42 και συνεπώς και τους εαυτούς, ως όργανα μόνο των στρατιωτικών απελευθερωτικών συμφερόντων, ως αυτά θα τα καθορίζει το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, ο Βασιλεύς και η Κυβέρνησή Του, ζητούν δε, αναφερόμενοι εις το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, τον Βασιλέα και την Κυβέρνησή Του, όπως τεθεί αμέσως το Σύνταγμα 5/42 εις άμεσον εξάρτησιν εκ του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.Τέλος αποκηρύσσουν την λεγόμενην οργάνωσιν ΕΚΚΑ, προς την οποίαν και τους σκοπούς της ουδέν συνδέει αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και αντάρτες, αφοσιωμένους στρατιωτικώς μόνον και μόνον εις το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, τον Βασιλέα και την Κυβέρνησή Του. Ιστορία της Αντίστασης 1940-'45
Το πραξικόπημα υποστηρίζουν ενυπογράφως οι αξιωματικοί Γ.Καιμάρας, Γ.Καπετζώνης, Γ. Ντούρος, Β.Παξινός, Π.Παπαδημητρίου κ.ά. Αρνούνται να το υπογράψουν οι πρωτοπόροι του 5/42 λοχαγός Κούτρας και υπολοχαγός Μήταλας, οι ταγματάρχες Βλάχος, Μαναίος, Δούκας, Φαρμάκης, Παπαιωάννου κ.ά. Άρης, ο αρχηγός των ατάκτωνΕίναι πια εμφανές ποιο έργο έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας ο Δεδούσης, εκείνο που του διέγραψεν η ηγεσία της Στρατιωτικής Ιεραρχίας, ο αντικομμουνιστικός αγών και η προβολή του Βασιλέως Γεωργίου Β'.(...) Επικεφαλής του λόχου του, ξεσπαθωμένος πια, έμπαινε σε άλλην φάσιν του εθνικού αγώνος: Στην ανοιχτή μάχην κατά του κομμουνισμού. Κ.Πυρομάγλου
Στις 4 Μαρτίου μετά από μια αυθαίρετη κίνηση του καπετάν-Νικηφόρου (Δ.Δημητρίου) του ΕΛΑΣ να αφαιρέσει στρατιωτικά είδη από αδειούχους αντάρτες του 5/42, προχωράει σε μια σειρά ακραίες και αψυχολόγητες ενέργειες.
Έκτακτος αγγελιοφόρος πληροφόρησε το Δεδούση, που είχε το Σταθμό Διοικήσεως του λόχου του στο αεροδρόμιο των Πενταγιών, περιμένοντας ματαίως, ρίψεις υλικών από αεροπλάνα, για τις παρα-πάνω εχθρικές ενέργειες του ΕΛΑΣ. Έξαλλος από τις πληροφορίες αυτές ο Δεδούσης, έκρινε απαραίτητο, στις 8 Μαρτίου, να λάβει έκτακτα μέτρα αμύνης και να προβεί, για λόγους ασφαλείας όπως ισχυρίσθηκε, σ' αυθαίρετες ενέργειες παρά τις συστάσεις του παρευρισκομένου, στους Πενταγιούς, Ταγματάρχη Μηχανικού Ηλία Μπαϊζάνου και χωρίς να ενημερώσει τον Ψαρρό. Έτσι:
-Εκήρυξε την περιοχή Β. Δωρίδος σε κατάσταση πολιορκίας.
-Συνέλαβε τα μέλη της περιφερειακής επιτροπής του ΕΑΜ Δωρίδος. Αφόπλισε το αρχηγείο του ΕΛΑΣ Δωρίδος και τις μαχητικές ομάδες Πενταγίων και Κροκυλίου.
- Έκοψε τις τηλεφωνικές γραμμές.
- Συνέλαβε ομήρους και, αφού παρέλαβε τον οπλισμό και τους εφοδιασμούς του ΕΛΑΣ, εκινήθη, διά νυκτός, προς την περιοχή Ευπαλίου, ένθα ο Σταθμός Διοικήσεως του ΙΙ Τάγματος του 5/42 υπό τον Καπετζώνη. Ιωάννης Παπαθανασίου
Μέσα σ' αυτό το κλίμα φανατισμού που καλλιεργεί ο Δεδούσης, δεν αργεί να γίνει και το κακό.
Κατά κακή μοίρα, ομάδα του 4ου λόχου Δεδούση, που προσπαθούσε ν' αφοπλίσει τη μαχητική ομάδα Κροκυλίου, εφόνευσε τον υπεύθυνο του ΕΑΜ στο χωριό, Βάρσο, τη στιγμή που, αρνούμενος να παραδοθεί, επεχείρησε να δραπετεύσει. Ο φόνος τούτος ήναψε τα μίση και τα πάθη μεταξύ των οργανώσεων και εβάρυνε σημαντικώς εις την τραγικήν ζωήν του 5/42. Οι οπαδοί του 5/42 φοβούμενοι τότε αντίποινα ακολούθησαν τον Δεδούση. Ο ταγματάρχης Μπαιζάνος, μετά τα γεγονότα ταύτα, έσπευσεν εις Άνω Παλαιοξάρι, ένθα ευρίσκετο ο Ψαρρός, όστις ηγνοεί τελείως τα διαδραματισθέντα εις Β.Δωρίδα. Γ.Καιμάρας
Εν συνεχεία, ο Ψαρρός έστειλε απεσταλμένο στην Αθήνα για ν' αναγγείλει στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΚΑ τα διαδραματισθέντα και να ενεργήσει δραστηρίως στο ΕΑΜ για την εκτόνωση της κρίσεως την οποία έβλεπε αναπόφευκτη. Παρ' όλα τα σοβαρά προβλήματα που εδημιούργησε στις σχέσεις του 5/42 με τον ΕΛΑΣ ο Δεδούσης με τις ενέργειες του, στις οποίες δεν συμφωνούσε ο Ψαρρός, εν τούτοις δεν ήθελε να τον αποπέμψει από το Σύνταγμα. Πολύ δε περισσότερο να τον παραδώσει στον ΕΛΑΣ, γιατί ήταν βεβαία η θανάτωσή του. Ήθελε πάση θυσία να τον προστατεύσει. Και θα το επετύγχανε αν ο Δεδούσης δεν ετήρει την άκαμπτη στάση που θα εκτεθεί περαιτέρω.
Συγχρόνως έλαβε τα εξής στρατιωτικά μέτρα:
- Να παραπέμψει ο Παπαθανασίου το Δεδούση σε έκτακτο ανταρτοδικείο, που θα συγκροτούσε ο ίδιος, αλλά, εάν η απόφαση του ανταρτοδικείου ήταν θανατική, να μη την εκτελέσει.
- Ν' αποφύγει κάθε πρόκληση προς τον ΕΛΑΣ. Μετά δε τη συγκέντρωση της Μονάδος του στον Κουτσουρό, να τον καλέσει (τον Ψαρρό) για επιθεώρηση.
-Το ΙΙ Τάγμα θα παρέμενε στις θέσεις που κατείχε.
-Να μετακινήσει ο Δεδούσης τον 4ο λόχο, που διοικούσε, από το Ευπάλιο στη Βιτρινίτσα.
Διαταγή, που ενώ είχε σκοπό να τον καλύψει από ενέργειες του ΕΛΑΣ κατά του αδύνατου ΙΙ Τάγματος, ο Δεδούσης δεν την εξετέλεσε, παραμένοντας μέχρι της διαλύσεως του 5/42, στην αρχική του θέση. Ιωάννης Παπαθανασίου
Ο Ψαρρός πολλούς μήνας προ του Απριλίου 1944 δεν ησκεί πλέον πραγματικήν διοίκησην επί του Συντάγματος. Κ.Πυρομάγλου
Όμως οι προσπάθειές του δεν έχουν αποτέλεσμα. Ο ΕΛΑΣ συγκεντρώνει ισχυρές δυνάμεις προς την Δωρίδα, για να περιζώσουν την περιοχή, που ο Ψαρρός εδιάλεξε για την άμυνα του Συντάγματός του. Κι αυτή ήταν η περιοχή ΕΥΠΑΛΙΟΥ - ΚΛΗΜΑΤΟΣ - ΒΙΤΡΙΝΙΤΣΑΣ. Η περιοχή δεν ήταν η πλέον ενδεδειγμένη, γιατί παρ' ότι φύσει οχυρά, εστερείτο βάθους ώστε να είναι δυνατοί οι ευρύτεροι ελιγμοί των Μονάδων του Συντάγματος ιδίως σε περίπτωση υποχωρήσεως που δεν ήταν απίθανη. Ακόμα γιατί, όπισθεν αυτής ήταν η θάλασσα, οπότε δεν θα υπήρχε οδός διαφυγής αν η Μονάδα δεν ήταν σε θέση να κρατήσει τις θέσεις της.
Πολλοί επιρρίπτουν επ' αυτού τις ευθύνες μόνον στον Ψαρρό. Δεν έχουν όμως απόλυτα δίκιο: Ο Ψαρρός ήταν ένας από τους καλύτερους Έλληνες Επιτελικούς Αξιωματικούς. Απόφοιτος των Σχολών Πολέμου Ελλάδος και Γαλλίας, Καθηγητής στη δική μας Σχολή Πολέμου με μεγάλη στρατιωτική πείρα. Ήξερε επομένως καλά και τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα της περιοχής Κλήματος.
Άλλοι λόγοι όμως τον εξηνάγκασαν να μείνει στη περιοχή αυτή και να μην την εγκαταλείψει στρεφόμενος είτε προς την Πελοπόννησο (πρόταση Παπαγιαννόπουλου) είτε προς τη Γκιώνα (πρόταση Ντούρου). Ήταν κυρίως ο συναισθηματισμός που τον διέκρινε, η ευγένεια της ψυχής του και το ακέραιο του χαρακτήρα του που του επέβαλαν να συμπαρασταθεί στον Δεδούση παρά τα όσα παράλογα διέπραξε στους Πενταγιούς και στο Κροκύλιο. Συγχρόνως όμως είχε πλήρη γνώση των πραγματικών περιστατικών που έπρεπε ν' αντιμετωπίσει.
Ήξερε δηλαδή ο Ψαρρός, πως ο Δεδούσης ήταν ένας από τους Αξιωματικούς του Συντάγματος που δεν τον υπολόγιζε, που ακολουθούσε το δικό του δρόμο και πως δεν θα υπάκουε στις διαταγές του αν, κατά τη γνώμη του, αυτές δεν ήταν απόλυτα σύμφωνες με τις πολιτικές του πεποιθήσεις τις οποίες διεκήρυσσε με φανατισμό.
Ήξερε ακόμη ο Ψαρρός, πως ο Δεδούσης και ο Καπετζώνης δεν θα μετεκινούντο από το Ευπάλιο αν διέτασσε μετακίνηση του Συντάγματος σε άλλη θέση. Η στάση βέβαια αυτή του Δεδούση ήταν αντίθετη με την υπόσχεση που έδωσε όταν κατετάγη στο 5/42 ότι θ' ασχολείται μόνο με τον αγώνα κατά των κατακτητών και θα πειθαρχεί στο Διοικητή του αλλά ο Ψαρρός απέρριmε κάθε σκέψη επίδειξης πυγμής γιατί και η στιγμή ήταν απρόσφορη αλλά και για να μη θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή του Συντάγματος.
Ήξερε τέλος ο Ψαρρός ότι ύστερα από τα διατρέξαντα ο ΕΛΑΣ θα ζητούσε τη παράδοση του Δεδούση σ' αυτόν για να τον" δικάσει" και να τον εκτελέσει με συνοπτικές διαδικασίες ενδεχόμενο που ήθελε ν' αποτρέψει με κάθε τρόπο.(...)
Αντιθέτως, η όλη στάση του Δεδούση ακόμα και μετά τα γεγονότα δεν ήταν η ενδεδειγμένη: Ήξερε ότι έγινε από τη Μονάδα του ένα έγκλημα, αναμφίβολα τυχαίο, που δεν το ήθελε ούτε και το επεδίωκε. Όμως είχε ηθική ευθύνη την οποία έπρεπε ν' αναλάβει δεχόμενος κάθε μέτρο που θ' απεφάσιζε ο Διοικητής του και θα εξασφάλιζε την ακεραιότητά του χωρίς να χυθεί ούτε σταγόνα αίματος. Γιατί είναι βέβαιο πως ήξερε ότι ούτε αυτός με το Λόχο του ούτε και ο Ψαρρός με το Σύνταγμά του είχαν την δυνατότητα ν' αποκρούσουν επιθετική ενέργεια του πολυαρίθμου και ισχυρότερου ΕΛΑΣ, που, οπωσδήποτε, θα επακολουθούσε.
Και όμως το πείσμα του και το αντικομμουνιστικό του μένος του τον παρέσυραν μέχρι το μοιραίο τέλος, στη μη συμμόρφωση του με τις διαταγές του Ψαρρού, που ήσαν οι μόνες ενδεδειγμένες για την αποτροπή της καταστροφής του 5/42. (...)
Ο Ψαρρός, για να είναι πιό ασφαλής, μετέφερε το Σταθμό Διοικήσεως του Συντάγματος, από την Περεθιώτισα στο Κλήμα Δωρίδος. Είχε μεγάλη ανησυχία για την εξέλιξη της καταστάσεως. Κυριολεκτικά αισθάνθηκε ανακούφιση όταν, κατόπιν εντολής του ΣΜΑ ελήφθη σήμα της Βρετανικής Συμμαχικής αποστολής, με το οποίο εκαλείτο να μετάσχει το 5/42 σε επείγουσα σύσκεψη, στο Λιδωρίκι. Στη σύσκεψη αυτή συνοδεύετο από τον Λαγγουράνη και από τον Πολιτικό του Σύμβουλο Παπαγιαννόπουλο. Ο ΕΛΑΣ αντιπροσωπεύθη από τον Ζούλα, το Γιώτη, και ένα αντιπρόσωπο της V Ταξιαρχίας, που είχε έδρα το Μαυρολιθάρι.
Παρέστη, ακόμη, και ο εκπρόσωπος της Βρετανικής Αποστολής, με εισήγηση του οποίου απεφασίσθη να ληφθούν τα εξής μέτρα:
Πρώτον: Ν' αντικατασταθεί από τη Διοίκηση του ΙΙ Τάγματος ο Καπετζώνης.
Δεύτερον: Να εισαχθεί σε δίκη, ενώπιον ανταρτοδικείου που θ' αποτελείτο από Αξιωματικούς του 5/42, ο Δεδούσης, τη διαδικασία του οποίου θα παρακολουθήσει Αξιωματικός του ΕΛΑΣ και
Τρίτον: Ν' αφεθούν ελεύθεροι οι εκατέρωθεν συλληφθέντες αιχμάλωτοι.Παρέστη, ακόμη, και ο εκπρόσωπος της Βρετανικής Αποστολής, με εισήγηση του οποίου απεφασίσθη να ληφθούν τα εξής μέτρα:
Πρώτον: Ν' αντικατασταθεί από τη Διοίκηση του ΙΙ Τάγματος ο Καπετζώνης.
Δεύτερον: Να εισαχθεί σε δίκη, ενώπιον ανταρτοδικείου που θ' αποτελείτο από Αξιωματικούς του 5/42, ο Δεδούσης, τη διαδικασία του οποίου θα παρακολουθήσει Αξιωματικός του ΕΛΑΣ και
Και στα τρία σημεία συνεφώνησε ανεπιφυλάκτως ο Ψαρρός, ο οποίος τα έθεσε αμέσως σ' εφαρμογή. Απελευθέρωσε αμέσως τους ολίγους αιχμαλώτους και επέστρεψε τον οπλισμό των. Ο Δεδούσης όμως, δυστυχώς, δεν εδέχθη τη παραπομπή του στο ανταρτοδικείο, ούτε τη μετακίνηση του Λόχου του από το Eυπάλιo στη Βιτρινίτσα. Έμεινε στη θέση που επέλεξε μέχρι τα γεγονότα του Κροκυλίου. Ιωάννης Παπαθανασίου
Την εποχήν εκείνην ο Δεδούσης είχε τη δύναμη, κι ήταν ενδεχόμενο, να συλλάβει τον Ψαρρό κι όχι ο Ψαρρός να συλλάβει τον Δεδούση. Αθ. Κούτρας
Ακολουθούν κι άλλα επεισόδια μεταξύ των δύο οργανώσεων με αποκορύφωμα τη μάχη του Ευπαλίου, αλλά ο Δεδούσης ούτε καν συνδιαλέγεται με την ηγεσία του 5/42.
Μέσα σ' αυτό το κλίμα ανοιχτής πλέον ανταρσίας των βασιλοφρόνων, ο υποδιοικητής του 5/42 αντισυνταγματάρχης Κ. Λαγγουράνης προσχωρεί στον ΕΛΑΣ μαζί με άλλους αξιωματικούς του 5/42, όπως εδώ και καιρό τους καλεί να κάνουν ο στρατηγός Μπακιρτζής, πρώην μέλος της ΕΚΚΑ και νυν της ΠΕΕΑ, της λεγόμενης και Κυβέρνησης του βουνού.
Η συνέχεια είναι γενικά γνωστή:
Ακολουθεί η μάχη στο Κλήμα στις 17 Απριλίου 1944 με πολλούς νεκρούς από το 5/42, η διάλυση του Συντάγματος, η σύλληψη και η δολοφονία του Ψαρρού, ένα αιματηρό επιστέγασμα στην πρώτη φάση του Εμφυλίου εν μέσω ακόμα γερμανικής Κατοχής.
Ωστόσο όλοι αυτοί που ήταν η πέτρα του σκανδάλου θα εγκαταλείψουν τον Ψαρρό όταν δουν ότι τα πράγματα δεν παν καλά γι' αυτούς!!!
Ο Δεδούσης κι οι υπόλοιποι συνομώτες αξιωματικοί του Συντάγματος διεσώθησαν. Άνω των 100 ανδρών με επικεφαλής τον ταγματάρχη Καπετζώνη πέρασαν στην Πάτρα και κατετάγησαν στο τοπικό Τάγμα Ασφαλείας. Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων
Οι επιζώντες της ΕΚΚΑ, φορώντας ακόμα βρετανικές στολές και κουβαλώντας βρετανικά όπλα, έκαναν το σύντομο ταξίδι και κατετάγησαν στο Τάγμα. M.Mazower
Μετά τη διάλυση του 5/42, ο Δεδούσης, ο Καπετζώνης και άλλα στελέχη του προσχώρησαν στα τάγματα ασφαλείας και συνεργάστηκαν στενά με τους Γερμανούς καταχτητές.
Ιστορία της Αντίστασης 1940-'45
Ο αγώνας είχε περάσει σε νέα φάση για όλους, ο εχθρός πλέον ήταν εσωτερικός.
Για το Δεδούση εχθρός ήταν ο κομμουνισμός, δηλαδή το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΚΚΕ.
Θα πολεμήσει στα Δεκεμβριανά, θα εκλεγεί βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδας το 1946, όμως στις αρχές του 1947 θα εγκαταλείψει την έδρα για να πάρει μέρος στον Εμφύλιο και το Μάρτη θα σκοτωθεί απ' τους αντάρτες έξω απ' το Λιδωρίκι σε ηλικία μόλις 36 ετών.
Πηγές:
-Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων, Διονύσης Χαριτόπουλος
-Ιστορία της εθνικής αντίστασης 1940-'45, Συγγραφική ομάδα υπό τη διεύθυνση και την επίβλεψη του Βάσου Γεωργίου
-Μέρη από το βιβλίο "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-'44" του Ιωάννη Παπαθανασίου, όπως αυτά δημοσιεύονται στο http://clubs.pathfinder.gr/542psarros/196889
Η μάχη του Κλήματος και τα θύματα του 5/42 όπως ήταν λογικό έγιναν σημαία για το μεταπολεμικό φασιστικό καθεστώς που επιβλήθηκε στη χώρα μας για 30 περίπου χρόνια και προβλήθηκαν ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της δράσης των 'αιμοσταγών κομμουνιστοσυμμοριτών', απαξιώνωντας το μεγαλειώδη αγώνα για ελευθερία χιλιάδων ανθρώπων που πολεμήσαν στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ταυτίζοντάς τους με ανελέητους δολοφόνους
.
Στο Κλήμα ως γνωστόν έχει στηθεί ένα μαυσωλείο εις μνήμην των νεκρών του 5/42. Κάθε χρόνο τέτοια εποχή τελείται μνημόσυνο παρουσία παλιών αγωνιστών του Συντάγματος, συγγενών τους αλλά και τοπικών αρχόντων.Η τέλεσή του ωστόσο υπό την αιγίδα της Νομαρχίας Φωκίδας και του Δήμου Ευπαλίου ακόμα και σήμερα και η παρουσία των αρχών του τόπου εκεί, εκπλήσει, καθώς αποτελεί κατάλοιπο μιας άλλης εποχής κι ενός άλλου καθεστώτος που ήθελε τον εχθρό του έθνους να βρίσκεται εντός των συνόρων και δείχνει πως δυστυχώς το κράτος αλλά και οι τοπικοί του εκπρόσωποι δεν έχουν ξεπεράσει ακόμα τα εμφυλιοπολεμικά τους σύνδρομα.
Από Το μαντρί της Φωκίδας
Παρά το γεγονός ότι σήμερα κατατέθηκε στην βουλή το επίμαχο νομοσχέδιο του Καλλικράτη, κάτοικοι των δήμων Γραβιάς, Παρνασσού και Καλλιέων στην Φωκίδα, έκλεισαν το απόγευμα την εθνική οδό Λαμίας – Άμφισσας στην διασταύρωση της Γραβιάς για τρεις ώρες διαμαρτυρόμενοι για τον χωροταξικό σχεδιασμό του Καλλικράτη που παραβλέπει την ορεινότητα των περιοχών τους και τους ενσωματώνει με ...
