ΤΟ ΔΕΛΦΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Ένα διαχρονικό Όραμα

Του  Ιωάννη Λυριτζή
Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου, Ακαδημαϊκό

Αναδιάρθρωση χρέους, και συγχωνεύσεις, καταργήσεις, δια-μορφώματα στην Παιδεία. Μια διαχρονική νεοελληνική πρακτική που με ξύλινη γλώσσα οι ειδήμονες και καθωσπρέπει πνευματικοί ταγοί περι-τυρβάζουν από το θώκο της μονιμότητας και αταράχου ολύμπιας βεβαιότητας.

Επίκαιρο το θέμα τώρα που βρισκόμαστε στη δίνη των αβεβαιοτήτων, και στην επιβράβευση των ‘ολιγίσκων’.

Ο λόγος για την ανάταση (καλλίτερα ανάσταση) που μπορεί να δώσει η Δελφική ...
Ιδέα με την φιλοξενία μιας πανεπιστημιακής μονάδας με διεθνή εμβέλεια στους Δελφούς.

‘Ου εν τω πολλώ το ευ’ γιαυτό με έξυπνους, οικονομικούς τρόπους- δεξιότητες και δυναμικές άμεσες αποφάσεις τούτο είναι και δυνατό και ξεκάθαρα ορθό με πολλές αγαθές διαστάσεις προς όφελος των (νέο)ελλήνων πολιτών και της οικουμένης.

Αρκετές οι προσπάθειες στο παρελθόν για την ίδρυση όπως έλεγαν ‘Δελφικού Πανεπιστημίου’. Προτάσεις και που έχουν συνήθως διττό χαρακτήρα, 1ον ιδιοτέλεια και καπήλευση του ιερού ονόματος και της παγκόσμιας ιστορίας του τόπου, 2ον αγνές προθέσεις, ρομαντικές και πολλές φορές ουτοπικές, και 3ον ορθολογιστικές προσεγγίσεις μεστές ιδέες, εφικτές με βεβαιότητα αγνές, που εμφορούνται από επίγνωση του εγχειρήματος από φωτεινά πνεύματα.

Κατά καιρούς, πανεπιστημιακές μονάδες από τις ΗΠΑ, την Αγγλία, την Ιαπωνία και την Ελλάδα, οργανώνουν στους Δελφούς σεμιναριακά μαθήματα, ενώ έχει εκδηλωθεί και ενδιαφέρον να ιδρυθούν παραρτήματα τους (λ.χ. το πολιτειακό παν/μιο της Αλαμπάμα, παλαιότερα το πολιτειακό παν/μιο Μπέρκλεϋ στη Καλιφόρνια, από την Ελβετία, ενώ το Παν/μιο Αθηνών εκτελεί μια σειρά μαθημάτων για μερικές εβδομάδες ως είδος καλοκαιρινού σχολείου).

Ουσιαστικά η ιδέα ξεκίνησε με το Δελφικό Πανεπιστήμιο του Άγγελου Σικελιανού όπως περιγράφουμε παρακάτω τη δεκαετία του 1920.

Με πιο σαφείς προτάσεις το 2008-9 το Πανεπιστήμιο Αιγαίου με τον γράφοντα επιχειρήθηκε η ίδρυση διεθνούς μεταπτυχιακού (Μάστερ) σε επίσημη συνεργασία με (16) αλλοδαπά και ημεδαπά πανεπιστήμια το σχετικό ΦΕΚ βρίσκεται στο Υπουργείο Παιδείας από το 2009. Επίσης η ίδρυση Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου (ΕΠΙ) ΔΙΑΣ (Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Αρχαιολογικών Σπουδών) που βρίσκεται ως Πρόταση στη διοίκηση του Παν/μιου Αιγαίου από το 2008-9. Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν με την διοίκηση του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας με τον τέως Πρόεδρο τον καθ Γρ. Σκαλκέα, και τους Γενικούς Γραμματείς του Υπουργείου Παιδείας κκ. Καραμάνο και κ. Πλατή και τον γράφοντα να υπηρετεί ως μέλος της προσωρινής γενικής συνέλευσης του Τμήματος Οικονομικής Περιφερειακής Ανάπτυξης στη Λιβαδειά, αλλά χωρίς αποτέλεσμα ως τώρα. Η τελευταία προσπάθεια συνεχίζεται με τη νέα διοίκηση του Παν/μιου Στερεάς Ελλάδας και συγκεκριμένα με τον αγαπητό αντιπρόεδρο καθ Δ. Παναγιωτόπουλο που πέτυχε κι αυτός να εγκριθεί από την σημερινή νέα διοικούσα επιτροπή καταρχήν η σύσταση, σε δεύτερο στάδιο δράσεων, σχολής ανθρωπιστικών επιστημών στους Δελφούς με την συγκρότηση σχετικής επιτροπής. Ευχόμαστε το καλλίτερο.

Αλλά ας εστιασθούμε στο θέμα με τα επιχειρήματα και η πρόταση μας που έχει γίνει κατά καιρούς και που βρίσκεται ακόμη στο Υπουργείο Παιδείας ας αποτελέσει την αιχμή για υλοποίηση του διαχρονικού οράματος πέραν κάθε σκοπιμότητας που δεν αντέχει άλλο ο τόπος μας και πέραν της πολυπλοκότητας που με απλό αλγόριθμό μετασχηματίζεται σε μια απλή εξίσωση του φωτός της γνώσης.

Οι λόγοι που υπαγορεύουν την ίδρυση καταρχήν στους Δελφούς πανεπιστημιακής μονάδας βασίζονται,

1ον ) στο παγκοσμίως αναγνωρισμένο όνομα των Δελφών. Στην πολιτιστική κληρονομιά και το ειδικό βάρος της θέσης, στη παγκοσμιότητα και διαχρονικότητα των μέγιστων Αρχών του ανθρωπίνου πνεύματος.,

2ον ) στην αναπτυξιακή πολιτική πανεπιστημίων με τη συνεχή ανερχόμενη αναγνώριση του; διεθνώς, τη καταξίωση τους, ή περαιτέρω ανάνηψη τους, μπορούν να ευοδώσουν έτι περισσότερο όταν συνδεθεί με το ‘όνομα’ των Δελφών σε συγκεκριμένη διεθνή δραστηριότητά του – ερευνητική, εκπαιδευτική, και

3ον ) στην Ευρωπαϊκή και Διεθνή αναδυόμενη Πρακτική δημιουργίας Πανεπιστημιακών Παραρτημάτων ουχί μόνον στην Χώρα τους αλλά και σε άλλες Χώρες – διαστάσεις οικονομικής, επιστημονικής, τεχνολογικής, πολιτιστικής, διπλωματικής και κοινωνικής φύσης.

Οι Δελφοί είναι συνυφασμένοι με πνευματική καλλιέργεια, ανθρωπιστική σπουδή, ιερότητα, θρησκευτικότητα, διαχρονικότητα, ανθρωπολογία, αρχαιολογία, κλασικές σπουδές.

Οι σύγχρονοι Δελφοί και τα περίχωρα έχουν σημαντική παρουσία σε αρχαιολογικά ευρήματα, ένας τόπος – εργαστήρι για αρχαιολογικές σπουδές με διαχρονική παρουσία.

Οι σύγχρονοι Δελφοί διαθέτουν άρτια εξοπλισμένες συνεδριακές αίθουσες και αίθουσες διδασκαλίας και βασική υποδομή βιβλιοθήκης (Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, Σχολή Καλών Τεχνών, Ι’ Εφορεία Κλασικών & Προϊστορικών Αρχαιοτήτων Δελφών, αίθουσες-κτήρια του Καλλικράτειου Δήμου Δελφών στους Δελφούς, Χρισσό, Ιτέα, Γαλαξίδι, Άμφισσα).

Η προώθηση ερευνητικού ινστιτούτου στις Εφαρμοσμένες Επιστήμες στις Ανθρωπιστικές Σπουδές στη σημερινή Τεχνολογική Εποχή είναι η αναγκαία και ικανή συνθήκη για τα Ελληνικά Πανεπιστήμια να διαδραματίσουν πρωτοποριακό ρόλο σε έρευνα, διεθνή προγράμματα και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Από το 2007 και για πρώτη φορά η ΕΕ εισήγαγε πλέον επίσημα τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες στο 7ο ΠΠ στην Κατηγορία του Προγράμματος COOPERATION υποπρόγραμμα/ Theme 8 «Social & Economic Sciences & Humanities». Στην Εξειδικευμένη Συνάντηση του Βερολίνου 13-16 Μαρτίου 2007 η Γερμανική Δημοκρατία σε συνεργασία με την ΕΕ καταγράφηκε η Τελική Έκθεση επί των Ανθρωπιστικών Επιστημών. Ώστε η ΕΕ θα χρηματοδοτεί τέτοιες δράσεις και Ινστιτούτα και ένα ΕΠΙ στους Δελφούς ενισχύει κάθε διάσταση Ελληνικών ΑΕΙ με διεθνείς συνεργασίες, και της συμμετοχής στο γίγνεσθαι της ΕΕ με την ενίσχυση των Ανθρωπιστικών Σπουδών μέσα από τις Εφαρμοσμένες Επιστήμες.

Οι Δελφοί ως εκ της ιστορικής σημασίας σε Ανθρωπιστικά θέματα και το πνεύμα της Αμφικτιονίας ενισχύει τη διεθνή παρουσία της Χώρας μας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και τις διεθνείς συνεργασίες.

Με τον όρο Εφαρμοσμένες Επιστήμες εννοούμε, τις τεχνικές και μεθοδολογίες από τις φυσικές επιστήμες και την πληροφορική.

Με τον όρο Ανθρωπιστικές Σπουδές, σύμφωνα με τον ορισμό για χρηματοδότηση που δόθηκε από το Expert Group on the Humanities, Final Report, Executive Summary (version 15/03/2007) μετά από σύστασή της από Τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Φεβρ. 2006, περιλαμβάνει: αρχαίες-κλασσικές και σύγχρονες γλώσσες, γλωσσολογία, ανθρωπολογία, αρχαιολογία, ιστορία, λογοτεχνία, φιλοσοφία, συγκριτική θρησκειών, ηθική, καλές τέχνες (ιστορία, κριτική, θεωρία), ΜΜΕ και πολιτισμικές σπουδές, ζητήματα κοινωνικών επιστημών ανθρωπιστικού χαρακτήρα και μεθόδου, μελέτες και εφαρμογές των ανθρωπιστικών σπουδών στο ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον με ιδιαίτερη έμφαση στη πολιτισμική διαφοροποίηση, παράδοση και ιστορία και σχέσεις με σύγχρονες συνθήκες στα έθνη.

Το Ινστιτούτο στους Δελφούς θα ενσκήπτει στη ζεύξη των δυο αυτών εννοιών με μελέτες, έρευνες, διεθνή forums που θα αναδεικνύονται στους Δελφούς.

ΓΙΑΤΙ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ ?

Η ίδρυση Διεθνούς Πανεπιστημιακού Κέντρου στους Δελφούς ανακαλεί στη μνήμη την Δελφική Κίνηση ( ή Δελφική Προσπάθεια) του Άγγελου Σικελιανού, όταν 78 χρόνια πριν (το 1929), δυο χρόνια μετά τις επιτυχημένες πρώτες Δελφικές Εορτές με την οικουμενική τους απήχηση, ο οραματιστής αυτός ποιητής έγραψε ένα λεπτομερέστατο Προσχέδιο για την ίδρυση Δελφικού Πανεπιστημίου με έδρα τους Δελφούς (από το ΠΕΖΟΣ ΛΟΓΟΣ Β’ (1929), Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία, 131-161).

Η πρόταση του Σικελιανού εξέφραζε πραγματικές ανάγκες που αφορούσαν στις κοινωνικές, τις οικονομικές, τις πολιτιστικές, τις πνευματικές, και τις τεχνολογικές διαστάσεις των δρώμενων της εποχής εκείνης.

Η ημερομηνία όμως έχει μόνο αλλάξει, οι ανάγκες παραμένουν και σήμερα οι ίδιες και θα συνεχίσουν διαχρονικά.

Το Προσχέδιο προδιέγραφε τις κοινωνικο-οικονομο-πολιτιστικές πλευρές και δραστηριότητες καθώς και την λειτουργία διαρκών εκθέσεων Βιοτεχνίας και Γεωργικών προϊόντων, συνέδρια τοπικά και διεθνή.

Ως προς τα Διεθνή συνέδρια το Προσχέδιο προέβλεπε την καθιέρωση ανά 2ετία ή κατ’ ‘έτος, διεθνούς πνευματικού συνεδρίου, με θέματα επίκαιρα (πνευματικά ή κοινωνικά), υπό τύπον μάλιστα σεμιναριακών μαθημάτων των οποίων η παρακολούθηση θα κυρωνόταν με χορήγηση σχετικού πιστοποιητικού.

Τις προβλέψεις στα συνέδρια και εκθέσεις σε ένα βαθμό σημαντικό πραγματώνει το Ευρωπαϊκό Πνευματικό Κέντρο Δελφών (ΕΠΚεΔ) από το 1963.

Είναι κατανοητός ο σχεδιασμός Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στη Χώρα μας να λαμβάνει υπόψη: α) την χωροταξική διευθέτηση, β) την οικονομική ανάπτυξη του τόπου, γ) την λειτουργικότητα (πρόσβαση, κτήρια, υποδομή), δ) λόγους εθνικής ασφάλειας και περιφερειακής ανάπτυξης, ε) γνωστικά αντικείμενα τμημάτων ή σχολών σχετικά με την παράδοση του τόπου ή της πόλης.

Έτσι τουλάχιστον έχει δείξει η πρακτική στην Ελλάδα με πρόσφατα απτά παραδείγματα το Παν/μιο μας στο Αιγαίο, το Παν/μιο Πελοποννήσου, το Παν/μιο στη Θράκη.

Οι Δελφοί δεν έχουν ανάγκη να προβάλλουν επιχειρήματα προκειμένου να υποστηριχθεί η θέση να ηγηθούν Διεθνούς Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου και Κέντρου Μεταπτυχιακών Σπουδών, και τούτο για λόγους προφανείς, ενώ, εξ άλλου ανταποκρίνονται προς τα περισσότερα από τα πέντε παραπάνω κριτήρια.

Είναι όμως χρήσιμο να επιχειρηματολογηθεί με συντομία η επιλογή της θέσης αυτής των Δελφών ως αυτή καθαυτή η τοποθεσία και ως μέρος Ελληνικού Πανεπιστημίου.

Οι Δελφοί αποτελούν παγκόσμιο σύμβολο γνώσης, ένα οικουμενικά γνωστό Ιερό Κέντρο από το οποίο πέρασαν φωτεινές προσωπικότητες του πνευματικού κόσμου. Εξ αιτίας του σκοπού που εξυπηρετούσε κατά την αρχαιότητα, αναδείχθηκε σε Κέντρο που συμμετείχε στο παγκόσμιο γίγνεσθαι της εποχής του. Ήταν μια φωτεινή συγκεντρωτική πνευματική Εστία με ηθοπλαστική δράση.

Στη σημερινή εποχή, αν και θεωρώ ότι αυτό είναι διαχρονική αλήθεια, η ανάνηψη των Κλασσικών Σπουδών σε εναρμονισμό με τη Τεχνολογία και τις Θετικές Επιστήμες, θα όφειλαν να είναι ο κύριος στόχος αλλά και ο μοχλός συνεισφοράς της Χώρας μας στην ορθολογική αντιμετώπιση προβλημάτων του κόσμου μας, σε συνδυασμό με την ηθοπλασία σε τομείς όπως, α) η ‘παγκοσμιοποίηση’ χωρίς όρια, β) η άκρατη προσκόλληση στον υλικό πολιτισμό, γ) η επιβολή του πρωτογονικού δικαίου του ισχυρότερου, δ) η ισοπέδωση αξιών και ηθοπλαστικών προτύπων, και ε) η καταπάτηση ή περιφρόνηση του θετικού φιλοσοφικού στοχασμού.

Θα μπορούσε η Χώρα μας να ανανήψει, ως άλλη Silicon Valley των ΗΠΑ, στην Ανθρωπιστική διάσταση του ζητήματος, αναπτύσσοντας πρωτοποριακές έρευνες, μελέτες, προγράμματα σπουδών, και δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό θέσεις εργασίας σε επίκαιρα ζητήματα και καλύπτοντας σχετικές ανάγκες, μέσα από μια διεθνούς προβολής δραστηριότητα, με διεθνή συμμετοχή και συναίνεση.

Αν λοιπόν η Ελλάδα αποφάσιζε να υψώσει αυτήν την ώρα ένα νέο οικοδόμημα που να την εκφράζει, αρκεί να διπλασιάσει – κατά τον ως σήμερα αχρησιμοποίητο πανάρχαιο χρησμό της Δήλου- τον θεμέλιο κύβο της αυτοκαλλιέργειας και της γενικότερης πνευματικής αποστολής της. Με άλλα λόγια, να διευρύνει, δηλαδή, μέσα στην ίδια της συνείδηση, τη βάση όπου πρέπει να στηρίξει αυτή τη σύγχρονη ύπαρξή της. Να επιστρέψει πλήρως προς τις αδιατάραχτες αξίες της Γης και της Ζωής.

Πράγματι, από την άποψη των σχέσεων της Ελλάδας προς το σύνολο του κόσμου, ως καθολικού πνευματικού και ιστορικού πυρήνα, η Χώρα μας ασφαλώς αποτελεί τον κυριότερο πνευματικό παράγοντα της Ιστορίας για την περαιτέρω δραστηριοποίηση της διεθνούς πνευματικής αλληλεγγύης.

Από τα αιτήματα διαφόρων πόλεων να φιλοξενήσουν πανεπιστημιακές σχολές, θα πρέπει ίσως να σταματήσουμε μπροστά στον κεφαλαιώδη ρόλο που έπαιξαν στην Ιστορία τα μεγάλα Ιερά, αληθινά ‘Πανεπιστήμια’ του καιρού τους ( με συνθετική και οργανική έννοια), που ακριβώς ως οι Δελφοί σχηματίσανε προαιώνια το λανθάνον πνευματικό υπόστρωμα στην οποίαν στηρίζεται ο πολιτισμός μας και τελικά αυτή η ίδια πνευματική μας ύπαρξη.

Όπως σημείωνε ο Σικελιανός (Πεζός Λόγος, σ.142, Η Δελφική Προσπάθεια, (Το Προσχέδιο του Δελφικού Πανεπιστημίου) « ο εξαιρετικά συνθετικός και ο καθολικά μορφωτικός εκείνος ρόλος των αρχαίων ιερών, στερεωμένος και πάλι στ’ αδιατάραχτα θεμέλια των πανάρχαιων κύκλων, αλλά’ ανανεωνόμενος συμφώνως με τις απαιτήσεις του καιρού μας, θα αντιστοιχεί, όπως νομίζουμε, στην ακρογωνιαία ανάγκη των σημερινών μας πόθων: την ανάγκη να ιδρυθεί ένα «σύγκεντρο πνευματικό», που θ’ αναλάβαινε να συντηρήσει τους λαούς σε μια ηθική ενότητα, άξια να υπερασπίσει τον εαυτό της αντίκρυ στους φοβερούς κινδύνους της επιστροφής τους προς μια άγρια και απολίτιστη κατάσταση, και [να] τους χαράζει μια πνευματική τροχιά που να τους οδηγεί προς την συνειδητή ένωση τους και προς μιαν αυθόρμητη πνευματική τους και κοινωνική συνθήκη»

Ο Σικελιανός κάνει λόγο για ένα Δελφικό Πανεπιστήμιο που να ανταποκρίνεται συγκεκριμένα προς τις ύψιστες ανάγκες του καιρού, θεμελιωμένο επάνω στα ιδανικά της Ανθρωπότητας όπως αυτά εκδηλώθηκαν στη γη από την απώτατη αρχαιότητα.

Το Δελφικό Ιερό αποτελεί έναν από τους παγκόσμιους ιερατικούς εκείνους οργανισμούς που ανήκαν στο προσχέδιο μιας παγκόσμιας πνευματικής Αμφικτιονίας.

Το Δελφικό Ιερό κατόρθωσε να συνθέσει σε μια ανώτερη πνευματική μορφή την ασφαλώς, πλατιά, αλλά συγκεχυμένη δραστηριότητα των προηγούμενων ιερών. Από την απώτερη αρχαιότητα η πνευματική ενότητα του Δελφικού Ιερού αγκάλιασε μαζί Ανατολή και Δύση, Και οι δυο αετοί, όπου εξαπέλυσε ο Δίας απ’ τη μια και από την άλλη αφετηρία του κόσμου, ήταν γραμμένο να φωλιάσουνε μαζί σε μια πλατιά και φιλική ειρήνη πάνω στον αρχαίο Δελφικό ομφαλό, που συμβόλιζε το «πνευματικό σύγκεντρο της γης».

Με τις Αμφικτιονίες και το σεβαστό σ’ όλους θρησκευτικό Ιερό, οι Δελφοί έπαιξαν ένα οικουμενικό ρόλο προβάλλοντας ύψιστες κοινωνικές αρχές. Με αντικειμενική πολιτική απέβησαν ένα παγκόσμιο κέντρο διεθνούς Οργανισμού και διεθνών σχέσεων, με την καθίδρυση ηθοπλαστικών αγώνων, την κατάργηση της θανατικής ποινής, την εξίσωση των πολιτικών δικαιωμάτων γυναικός και ανδρός, και την πρόβλεψη σημαντικών κοινωνικών μεταρρυθμίσεων (Σόλωνα, Κλεισθένη) κ.α.

Αυτά και περισσότερα αποτελούν προαιώνιες βάσεις στις οποίες θεωρούμε ότι μπορεί να θεμελιώσουν το πρώτο θεσμοθετημένο Πανεπιστημιακό Κέντρο των Δελφών είτε με την ήδη εκκρεμούσα πρωτοβουλία του Παν/μιου Αιγαίου ή με τη νέα του Παν/μιου Στερεάς Ελλάδας - ο Αιγαιοπελαγίτικος θαυμαστός προϊστορικός και κλασσικός πολιτισμός στις Τέχνες, την Επιστήμη, την Τεχνολογία, τον Λόγο αρμόζει με το Δελφικό Πνεύμα ως Ιδέα και Πράξη. Το διώνυμο Δήλος- Δελφοί αποτελεί ετεροτοπία και κατά συνέπεια σύμβολο διαχρονικό και οικουμενικό.

Η (αυτό)διοίκηση του νέου (Καλλικράτειου) Δήμου Δελφών με την μεγάλη έκταση γης και τις φυσικές καλλονές –του Παρνασσού και της θάλασσας- την προσβασιμότητα από την Αθήνα και άλλες μεγαλουπόλεις, το λίκνο της παγκόσμιας ιδέας του ανθρωπισμού και των καθαγιασμένων μυστηρίων έχει την θέληση και την τόλμη να αναγεννηθεί. Και είναι εύκολη υπόθεση. Η νεοσυσταθείσα Επιτροπή ‘Εκπαιδευτικής Στρατηγικής & Πολιτιστικού Σχεδιασμού’, του Δήμου Δελφών έχει θέσει σε προτεραιότητα το όλον θέμα και στοχεύει μεταξύ παράλληλων δράσεων να το υλοποιήσει. Αρκεί η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας και οι τοπικοί εκπρόσωποι της ευνομούμενης Πολιτείας να συμβάλλουν θετικά.

Στην σημερινή παρακμή στο ήθος και την αξιολογία και το νομοτελειακό, δυστυχώς, αποτέλεσμα, την κρίση στην οικονομία, σήμερα πού όλα σιγούν, ελπίδα μας ο σιβυλλικός (νέος) χρησμός: Είπατε τω βασιλεί / χαμαί πεσαί Δαίδαλος αυλά ουκέτι / Φοίβος έχει καλύβην / ου μαντιδα δάφνην ου / παγάν λαλέουσα……..
http://dorida.blogspot.com