Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και στρατηγική για τον Κορινθιακό Κόλπο

της Δέσποινας Σπανούδη (εισήγηση στο 10ο πανελλήνιο συμπόσιο Ωκεανογραφίας και Αλιείας)

Με μια πρώτη ματιά στον τίτλο, η απάντηση που θα έδινε κανείς θα ήταν πολύ σύντομη: «Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας δεν έχει καμία (τουλάχιστον  ομολογημένη ή διατυπωμένη) στρατηγική για τον Κορινθιακό Κόλπο».

Στην πραγματικότητα ωστόσο, υπάρχει και εξελίσσεται εδώ και χρόνια μια συγκεκριμένη στρατηγική για τον Κορινθιακό Κόλπο, τουλάχιστον για τις Βοιωτικές και Φωκικές ακτές. Μια στρατηγική που δεν έχει χαραχθεί με επιστημονικά κριτήρια και αναπτυξιακά σχέδια και που πιθανότατα δεν την έχουν χαράξει ούτε οι τοπικές αρχές, αλλά ούτε και κάποιο άλλο όργανο της πολιτείας. Πρόκειται για συγκεκριμένες επιλογές που εξυπηρετούν αμιγώς μεγαλο-επιχειρηματικά συμφέροντα και που υπηρετήθηκαν διαχρονικά και με κάθε τρόπο από το πολιτικό προσωπικό και τους τοπικούς παράγοντες : βουλευτές, νομάρχες, οι περισσότερες  δημοτικές αρχές, αλλά ακόμη και συνδικαλιστές, τοπικοί σύλλογοι και συμβούλια.

Και ποια είναι αυτή η στρατηγική; Είναι σχετικά εύκολο να το καταλάβει κανείς κοιτώντας απλώς τον χάρτη.
 Η Βοιωτική ακτή του Κορινθιακού αν και όμορη του λεκανοπεδίου είναι σχεδόν απρόσιτη. Για τις περισσότερες βοιωτικές παραλίες του Κορινθιακού δεν υπάρχει καμία ή υπάρχει πολύ δύσκολη πρόσβαση. Ο δρόμος που υποτίθεται ότι θα συνέδεε την βόρεια πλευρά του Κορινθιακού με την Αθήνα, δεν χαράχθηκε ποτέ, αν και σχεδιάστηκε εδώ και δεκαετίες. Και όχι μόνο: ο δρόμος που συνδέει την Αθήνα με το χιονοδρομικό κέντρο του Παρνασσού, τους Δελφούς, τις παραλίες της Φωκίδας και τη Δυτική Ελλάδα, είναι παγίδα θανάτου στο μεγαλύτερο τμήμα του στην Βοιωτία και στην Φωκίδα. Τυχαίο;

Αν ξαναρίξουμε μια προσεκτική ματιά στη βόρεια και ανατολική πλευρά του Κορινθιακού – μέσω...
ενός χάρτη ή στο google earth- τότε θα δούμε :

- Αχανή σεληνιακά τοπία που έχει διαμορφώσει η επί πενήντα και πλέον έτη ανεξέλεγκτη εξόρυξη βωξιτών στους ορεινούς όγκους της Γκιώνας και του Ελικώνα από εταιρείες που εμπλέκουν ηχηρά ονόματα όπως ο Μυτιληναίος, ο Κυριακόπουλος, ο Βαρδινογιάννης.

-  Δημόσιους δρόμους που εξυπηρετούν όχι τα ορεινά χωριά και τη σύνδεσή τους με την παραλία, όχι την κτηνοτροφία η τον τουρισμό, αλλά τα μεταλλεία.

- Το σεληνιακό τοπίο του χώρου φορτοεκφόρτωσης των βωξιτών στο λιμανάκι που βρίσκεται σε επαφή με την πόλη της Ιτέας και επάνω στο εθνικό οδικό δίκτυο που συχνά γίνεται δυσδιάκριτο κάτω από το μετάλλευμα που στοιβάζεται σε λόφους και θραύεται επί τόπου.

-  Το χώρο του Αλουμινίου της Ελλάδας στην Αντίκυρα, ένα χώρο που απαλλοτριώθηκε από την Πολιτεία για να εγκατασταθεί το εργοστάσιο της τότε Pesiney- και σήμερα φιλοξενεί και τις ιδιωτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής του ομίλου Μυτιληναίου.

- Μια βιομηχανική περιοχή στην περιοχή της Θίσβης : πρόκειται για ένα σχέδιο που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80 για ένα εργοστάσιο Αλουμίνας, εγκαταλείφθηκε και ξανάρχισε την τελευταία δεκαετία από τον όμιλο Στασινόπουλου (ΒΙΟΧΑΛΚΟ). Στην περιοχή έχουν ήδη εγκατασταθεί  εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, η Σωληνουργεία Κορίνθου ενώ σχεδιάζεται να μεταφερθούν και βαριές ρυπογόνες βιομηχανίες του ίδιου ομίλου από την περιοχή του Ασωπού. Προς εξυπηρέτηση της συγκεκριμένης περιοχής ξεκίνησε το 2004  ένα από τα πιο πολυδάπανα έργα της περιφέρειας: ένας δρόμος 45 εκατ. με τα μέχρι σήμερα δεδομένα. Ο τελευταίος ανάδοχος του έργου είναι κατασκευαστική εταιρεία του ομίλου Μυτιληναίου. Παράλληλα έχει ξεκινήσει και η σιδηροδρομική σύνδεση της περιοχής με την περιοχή του Ασωπού.

- Αν κανείς μπορούσε να δει πιο κοντά θα διέκρινε και τις ταμπέλες των δημόσιων έργων κατασκευής των αγωγών φυσικού αερίου τα τελευταία 5 χρόνια. Πρόκειται για δυο μεγάλους κλάδους φυσικού αερίου που διασχίζουν όλη τη Βοιωτία, τους έχουμε πληρώσει αλλά δεν δίνουν αέριο για να το χρησιμοποιήσουμε απευθείας σε κανένα σπίτι και καμία βιοτεχνία ή βιομηχανία της περιοχής, αφού μέχρι σήμερα δεν έχει κατασκευαστεί κανένα δίκτυο. Καταλήγουν στις αυλές των ομίλων ΤΕΡΝΑ, Στασινόπουλου και Μυτιληναίου για την ακρίβεια στις μονάδες τους που το μετατρέπουν σε ηλεκτρική ενέργεια (ρεύμα) και το μεταπωλούν σε εμάς. Ένα ρεύμα που η ΔΕΗ θα μπορούσε να παράγει πολύ πιο φθηνά, αλλά υποχρεώνεται να το αγοράσει ακριβά. Ένα ρεύμα ως βιομήχανοι αγοράζουν με ειδικό πολύ χαμηλό τιμολόγιο από τη ΔΕΗ για τις άλλες τους ενεργοβόρες μονάδες. Ειδικά ο όμιλος Μυτιληναίου έχει μεγάλη εμπλοκή με τον τομέα  της ενέργειας : με το ένα καλώδιο προμηθεύεται από τη ΔΕΗ ρεύμα σε προνομιακά χαμηλή τιμή και με το άλλο προμηθεύει τη ΔΕΗ με πολλαπλάσια ακριβό ρεύμα, ένα θέμα που συχνά- πυκνά απασχολεί δημοσιεύματα, βουλευτές και εισαγγελείς αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Επίσης είναι προμηθευτής με φυσικό αέριο του Δημόσιου φορέα φυσικού αερίου μέσω εγκαταστάσεων που διεκδίκησε στη Ρεβυθούσα και ταυτόχρονα καταναλωτής για τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.

- Λόγω της συγκέντρωσης των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, της γειτνίασης με το λεκανοπέδιο, αλλά και της σκανδαλώδους πριμοδότησης των μονάδων εκμετάλλευσης  των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στον Ελικώνα, τον Κιθαιρώνα όσο και στην ορεινή και παραλιακή Φωκίδα αναπτύσσονται ραγδαία όσο και ανεξέλεγκτα αιολικές, φωτοβολταικές και υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Οι επιπτώσεις αυτής της βίαιης επέλασης στους ορεινούς όγκους και στις ακτές χωρίς σχεδιασμό, μέτρο και έλεγχο απειλούν να μεταβάλουν τη βόρεια πλευρά του Κορινθιακού σε ανοιχτό εργοτάξιο. Τα αποτελέσματα για τα νερά, τη βιοποικιλότητα, τα δάση, το τοπίο και το κλίμα, αλλά και την κτηνοτροφία, την γεωργία και τον τουρισμό,  είναι ήδη οδυνηρά. Οι μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στην περιοχή είναι δυσοίωνες όσο και απρόβλεπτες. Οι οικονομικές επιπτώσεις στους καταναλωτές ηλεκτρικού ρεύματος  είναι άμεσες: το αποτέλεσμα όλων των πολιτικών που περιγράψαμε με τις ιδιωτικές  μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα ή από ανανεώσιμες πηγές είναι η διαρκής και κλιμακούμενη αύξηση των τιμολογίων του ρεύματος ιδιαίτερα από το 2006 και μετά.

- Κοντά σε όλα αυτά θα παρατηρήσει κανείς και λίγες διάσπαρτες μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, μια και η δύσκολη πρόσβαση δεν επιτρέπει ευτυχώς την  «υπερανάπτυξη» του κλάδου όπως έχει συμβεί στην πλευρά του Ευβοϊκού.

- Για τους ίδιους λόγους, η ρύπανση από την οικιστική ανάπτυξη (κυρίως σκουπίδια και λύματα) καθώς και από τις γεωργικές απορροές είναι μικρότερη σε σχέση με την νότια ακτή αν και η απουσία υποδομών διαχείρισης είναι  μια ακόμη απόδειξη της αδιαφορίας για την αξιοποίηση του δημόσιου χρήματος για την προστασία του θαλάσσιου και χερσαίου χώρου του Κορινθιακού.

- Τέλος η προστασία της θάλασσας από την υπεραλίευση και την ρύπανση των διερχόμενων πλοίων είναι σχεδόν υποτυπώδης αν όχι ανύπαρκτη.

Και όμως: δεν λείπουν οι προτάσεις των φορέων των πολιτών για μια διαφορετική ισόρροπη ανάπτυξη με θέσεις εργασίας που θα στηρίζονται στην ήπια αλιεία, τα αλιευτικά καταφύγια, τις ήπιες μορφές τουρισμού (όπως ο καταδυτικός, ο παραθεριστικός, οι κατασκηνώσεις, ο ορειβατικός),  στην περιφρούρηση της προστασίας και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, την αποκατάσταση των τοπίων και των  υποβαθμισμένων χώρων, τη λειτουργία συστημάτων ανακύκλωσης, την ανάπτυξη τομέων εξοικονόμησης ενέργειας και αποκεντρωμένων συστημάτων παραγωγής και κατανάλωσης, την δασοπονία, την βιολογική γεωργία και ιχθυοκαλλιέργεια.

Δεν λείπουν οι φωνές που ζητάνε ένα ειδικό καθεστώς προστασίας και ένα σχέδιο διαχείρισης για ολόκληρο τον Κορινθιακό ως ένα κλειστό θαλάσσιο οικοσύστημα που επηρεάζεται άμεσα από τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται στον χερσαίο χώρο.

Λείπει η πολιτική βούληση για να σχεδιαστούν και να υπηρετηθούν τέτοιες πολιτικές και συνακόλουθα λείπουν επιστημονικές έρευνες: τόσο για τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων που εδώ και δεκαετίες επιβαρύνουν τον Κορινθιακό, όσο και για τον σχεδιασμό μιας αναπτυξιακής και χωροταξικής πολιτικής που θα υπηρετεί κοινωνικές και περιβαλλοντικές αξίες.

Μιας πολιτικής που δεν θα καταναλώνει το φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο για να εξυπηρετήσει μια αδηφάγο, ληστρική όσο και βραχύχρονη κερδοφορία.

Όσο πληθαίνουν οι φωνές των πολιτών, όσο δυναμώνουν οι ανεξάρτητες φωνές από την επιστημονική κοινότητα και όσο οι επιστήμονες βρίσκονται σε επαφή και νιώθουν την υποχρέωση να υπηρετήσουν κοινούς στόχους με την κοινωνία, τόσο θα μπορούμε να νιώθουμε μια αισιοδοξία και να παίρνουμε δύναμη για το μέλλον.

http://periferiastereas.blogspot.com/