Ένας χρόνος χωρίς των Πάνο Τζαβέλα

Ευχαριστούμε τον φίλο αναγνώστη που μας έστειλε αυτό το ολοκληρωμένο και ωραίο άρθρο.

Την περασμένη Τετάρτη 27 Ιανουαρίου, συμπληρώθηκε ένας χρόνος από το θάνατο του Πάνου Τζαβέλλα, του ανθρώπου που μπόλιασε τη γενιά της μεταπολίτευσης με τα αντάρτικα τραγούδια.

Ο Πάνος Τζαβέλας γεννήθηκε το 1925 στην Κοζάνη. Με την κήρυξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και τον επόμενο χρόνο βγαίνει στο βουνό με τον ΕΛΑΣ. Ξαναβγαίνει στο βουνό με το Δημοκρατικό Στρατό, τραυματίζεται, συλλαμβάνεται και ακρωτηριάζεται το δεξί του πόδι. Ακολουθεί φυσικά η γνωστή καταδίωξη που επιφύλασσε σε όλους τους αριστερούς το τότε δεξιό καθεστώς. Έχοντας ήδη καταδικαστεί τρεις φορές σε θάνατο προβάλλεται από τη νόσο του Burgen και το 1959 αναγκάζεται να ... πάει στην τότε Σοβιετική Ένωση για να θεραπευτεί. Παρέμεινε όμως εκεί και μετά την αποθεραπεία του για να σπουδάσει μουσική και τότε ήταν που γνώρισε τον μεγάλο συνθέτη Ντμίτρι Σοστακόβιτς.

Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1965 αλλά το 1968 η χούντα τον συνέλαβε για «παράνομη δράση» εναντίον της και βρέθηκε και πάλι στη φυλακή. Αποφυλακίστηκε το 1971 λόγω «ανηκέστου βλάβης» της υγείας του και άρχισε να τραγουδά σε μπουάτ της Πλάκας μέσα σε ένα σχεδόν «συνωμοτικό» κλίμα. Έστω όμως και υπό αυτές τις συνθήκες καταφέρνει να μεταδώσει έναν αέρα και βέβαια την αγάπη του για την ελευθερία στο κοινό – κυρίως φοιτητές – που τον παρακολουθούσε φανατικά. Μετά τη μεταπολίτευση και δίχως φόβο πλέον συνεχίζει να ερμηνεύει τα αγαπημένα του αντάρτικα τραγούδια, τη μουσική επένδυση της Εθνικής Αντίστασης, μαζί με την τότε σύντροφο του Νατάσα Παπαδοπούλου. Στα «μαγαζιά» της Πλάκας όπου εμφανιζόταν γινόταν κυριολεκτικά «λαϊκό προσκύνημα» από ένα πλήθος το οποίο ανάπνεε επιτέλους ελεύθερα μετά από επτά χρόνια δικτατορίας και ήθελε να γνωρίσει αλλά και να επικοινωνήσει με τα τραγούδια μιας άλλης εποχής, ήδη μακρινής μεν αλλά όχι και ξεχασμένης, κατά την οποία ο αγώνας για αυτή την ελευθερία δεν ήταν μόνον ανάγκη αλλά και καθημερινή πραγματικότητα και πρακτική.

Ο Τζαβέλας υπήρξε πάντα συνεπής με τον εαυτό του, την ιδεολογία και τις απόψεις του και αυτό ήταν φανερό τόσο στις επιλογές του τραγουδιών άλλων τα οποία ερμήνευε με τον μοναδικό, «επαναστατικό» του τρόπο όσο και στα όχι και τόσα πολλά που έγραψε ο ίδιος. Πιο χαρακτηριστικό από τα τελευταία το «Καλέ Άνθρωπε Κυρ Παντελή», μια σαρκαστική σάτιρα αλλά και ανηλεή επίθεση στον μικροαστισμό και στα ατομικιστικά ιδεώδη του. Ήταν εκείνος που όχι μόνον έφερε ένα είδος τραγουδιού σχεδόν άγνωστο στους πολλούς στο προσκήνιο αλλά και έδειξε ότι περιείχε στοιχεία μα και διαχρονικές αξίες τα οποία το έκαναν επίκαιρο και σημαντικό και σε μία κατά πολύ μεταγενέστερη εποχή. Δυστυχώς όμως το μεταπρατικό σύστημα της μουσικής είχε ήδη αρχίσει να λειτουργεί και πάρα πολλοί άλλοι, άσχετοι ως και εχθρικοί απέναντι σε αυτό, άρχισαν να «πηδούν στο τρένο» του αντάρτικου τραγουδιού μετατρέποντας το σε μόδα. Έτσι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 ο κόσμος είχε πια κορεστεί από αυτό με αποτέλεσμα να χάσει το ενδιαφέρον του. Η «χρυσή εποχή» για τον Πάνο Τζαβέλα είχε πλέον περάσει οριστικά…

(από την ΑΥΓΗ, 29 Ιανουαρίου 2009)

Κλασικό πλέον το ζωντανά ηχογραφημένο του άλμπουμ από τη μπουάτ Λήδρα το 1975, «Τραγούδια από το αντάρτικο λημέρι του»

1. ΤΗΣ ΝΙΟΤΗΣ

http://www.youtube.com/watch?v=YaEyt9x80RI&feature=channel

2. ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΠΛΑΓΙΑΣΟΥΜΕ

http://www.youtube.com/watch?v=uN4bu57MwCw

3. ΜΠΕΖΕΝΤΑΚΟΣ

http://www.youtube.com/watch?v=4Mtak9Mz5Hg&NR=1

4. ΣΑΜΑΡΙΝΑ

http://www.youtube.com/watch?v=2YYkKXWt2Qk

5. ΑΙΝΤΕ ΠΑΙΔΙΑ

http://www.youtube.com/watch?v=jNyZol1kKbc&feature=channel

6. ΜΑΗΜ’ ΜΑΗΜ’

http://www.youtube.com/watch?v=65fAq1ugKIA&feature=related

7. ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΑ

http://www.youtube.com/watch?v=jw5XKovxfCk&feature=channel

8. Ο ΚΥΡ-ΠΑΝΤΕΛΗΣ

http://www.youtube.com/watch?v=8G1bwt3czkg&feature=related

9. ΞΥΠΝΗΣΤΕ

http://www.youtube.com/watch?v=XGqG9FYwMUA&feature=related

10. ΑΧ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ ΓΛΥΚΕΙΑ

http://www.youtube.com/watch?v=16OVYg0CyXk&feature=channel

11. ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΗ

http://www.youtube.com/watch?v=_w9y84_TqE0&feature=channel

12. ΕΙΣΑΙ ΠΑΙΔΙ ΣΤΑ ΔΕΚΑΕΝΝΙΑ ΣΟΥ

http://www.youtube.com/watch?v=7rjjc_o6X0o&feature=channel

13. Ο ΦΡΟΥΡΑΡΧΟΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

http://www.youtube.com/watch?v=yWLNYb6GR9U&feature=related

(να ‘σαι καλά jimakos61 για τα ανεβάσματα)

Είχε κάνει τη μουσική επιμέλεια και τραγούδησε για την ταινία του Τάκη Σιμονετάτου Το Κόκκινο Τρένο του 1982…

(θέμα τίτλου: http://www.youtube.com/watch?v=vtem5N-DY-Y&feature=related)

με θέμα μια ομάδα του ΕΛΑΣ που κατεβαίνει από το βουνό με σκοπό να ανατινάξει το ξενοδοχείο "Μεγάλη Βρετάνια" στο κέντρο της Αθήνας.

(http://90lepta.com/m777.html)

Από τις εκδόσεις Παπαζήσης κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή Ζιγκ-ζαγκ στο δάσος του θανάτου, ISBN: 978-960-02-1583-0 του 2002. Εάν κάποιος το έχει διαβάσει και γνωρίζει κάτι παραπάνω, ας μας ενημερώσει.

(http://www.books.gr/ViewShopProduct.aspx?Id=5526495)

Και ένα σχόλιο που μου άρεσε από τον Νίκο Οικονόμου, συνθέτη και διευθυντή της εταιρείας Protasis, επί σειρά ετών φίλο και συνεργάτη μουσικό του Πάνου Τζαβέλλα, όπως το απέστειλε σαν ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη του, στο http://bosko-hippydippy.blogspot.com/

«Δηλώσεις για το θάνατο του Πάνου Τζαβέλλα έκανε ο πρόεδρος του Συνασπισμού, Αλέξης Τσίπρας. Μήπως να λέγαμε όμως και ότι ο καλλιτέχνης έφυγε ολότελα ξεχασμένος; Πόσον καιρό είχε να εμφανιστεί έστω σε κομματικά φεστιβάλ, αφού είχε αφιερώσει τη ζωή του ολόκληρη στο πολιτικό στρατευμένο τραγούδι; Τον θυμάμαι αρχές της δεκαετίας του 1990 να τραγουδάει αντάρτικα στο κτίριο της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών στην Τοσίτσα. Γραφικότητες, σχολίαζαν οι περισσότεροι, εγώ όμως τον άκουγα σα να μελετούσα ένα κανονικό φυσικό φαινόμενο, με είχε συγκινήσει το ασίγαστο πάθος αυτού του εβδομηντάρη τραγουδοποιού- επαναστάτη. Και μόνο για τον συγκλονιστικό Κυρ-Παντελή, όπως και για το Ξυπνήστε, ο Πάνος Τζαβέλλας δικαιούται μια περίοπτη θέση στο πάνθεο των Μεγάλων του ελληνικού τραγουδιού. Υπήρξε το πιο χαρακτηριστικό δείγμα Έλληνα χιποκομμουνιστή τροβαδούρου, όπως θα χρησιμοποιούσε κανείς και τον όρο αναρχικός για τον Νικόλα Άσιμο. Άλλωστε, Άσιμος και Τζαβέλλας είχαν συνεργαστεί σε μπουάτ στις αρχές της δεκαετίας του 1970, για τον πρώτο ο δεύτερος έγραψε το ποίημα με τίτλο Αχ, βρε Νικόλα, η επανάσταση δεν είναι άρπα- κόλλα! Τραγούδια του Πάνου Τζαβέλλα είχαν ερμηνεύσει η Καίτη Γκρέϋ, ο Γιώργος Νταλάρας και η Χάρις Αλεξίου σε εκείνο το κλασικό πλέον ζωντανά ηχογραφημένο άλμπουμ του από τη μπουάτ Λήδρα το 1975. Στο πλευρό του στάθηκε μέχρι το τέλος η πολύ νεότερη του και επί 30 χρόνια σύντροφος του, ερμηνεύτρια Νατάσσα Παπαδοπούλου.»

(http://bosko-hippydippy.blogspot.com/2009/01/rip-1925-2009.html)