Η Ανατίναξη της Γέφυρας στο Γοργοπόταμο και οι προσπάθειες διαστρέβλωσης της ιστορικής αλήθειας

«Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα

στέλνει περήφανο χαιρετισμό

μιας Ανάστασης νέας χτυπά η καμπάνα

μηνούν τα όπλα μας το Λυτρωμό».

H Ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου στους πρόποδες της Οίτης, έχει αναγνωριστεί σαν μια από τις σημαντικότερες αντιστασιακές επιχειρήσεις δολιοφθοράς ενάντια στους φασίστες κατακτητές κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Υλοποιήθηκε με επιτυχία την νύχτα της 25^ης προς την 26^η Νοεμβρίου 1942 από κοινού από δυνάμεις του ΕΛΑΣ (150 άνδρες υπό τον Άρη Βελουχιώτη που δρούσαν στην περιοχή της Ρούμελης, του ΕΔΕΣ (60 άνδρες υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα που είχαν έρθει με πορεία από την Ήπειρο) και μια 12μελή ομάδα  σαμποτέρ μέλη της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής( ΒΣΑ) με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Έντυ Μάγερς και υπαρχηγό τον... ταγματάρχη   Κρις Γουντχάουζ. Η ανατίναξη της γέφυρας στο Γοργοπόταμο, που η λάμψη της ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο, εκτός από τη σημασία της για την ευρύτερη πορεία του πολέμου υπέρ των συμμαχικών δυνάμεων,  εμψύχωσε τους Έλληνες και όλους τους υπόδουλους λαούς. Ήταν ακόμα  η πρώτη μεγάλη επιτυχία των Ελλήνων ανταρτών και έδωσε σημαντική ώθηση   στο αντιστασιακό  κίνημα.

 Αυτή ήταν όμως η πρώτη και η τελευταία κοινή αντιστασιακή ενέργεια. Η συνεργασία Άρη και Ζέρβα δεν θα επαναληφθεί λόγω της εχθρικής προπαγάνδας και της διαλυτικής δουλειάς  του ΕΔΕΣ σε βάρος του ΕΛΑΣ με την υποκίνηση των Άγγλων. Γιατί όπως η ιστορία απέδειξε με δραματικό τρόπο  για τη χώρα μας,  η διακοπή του δρόμου ανεφοδιασμού του Ρόμελ δεν ήταν  η μοναδική αποστολή της Βασιλικής Στρατιωτικής Αποστολής.  Ο απώτερος στόχος των Αγγλων ήταν να  εδραιώσουν τη στρατιωτική παρουσία των Άγγλων στην Ελλάδα και να θέσει κάτω από τον έλεγχό της το ελληνικό αντιστασιακό κίνημα για να μπορούν να καθορίσουν κατά τα συμφέροντα τους τις  μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Γι αυτό οι επικεφαλής της βρετανικής αποστολής   ο Μάγερς και ο Γουντχάουζ,   παρέμειναν στα ελληνικά βουνά και μετά το πέρας της αποστολής και στη συνέχεια διετέλεσαν αρχηγοί της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής στη χώρας μας, την  Special Operations Executive (SOE),  μια οργάνωση που κατεύθυνε τις επιχειρήσεις πίσω από τις γραμμές του εχθρού.

Το γεγονός ότι με το Γοργοπόταμο αρχίζει η ανάμειξη των Άγγλων στα ελληνικά πράγματα ο Γιώργος Χουλιάρας-Περικλής, το υπογραμμίζει με τα παρακάτω λόγια: Εκείνο που δεν μπορεί κανείς να απαντήσει εύκολα και με βεβαιότητα. Τι βάραινε περισσότερο, δηλαδή ποιο ήταν το πρώτο στην ιδέα των Εγγλέζων ν’ αποφασίσουν στο γκρέμισμα της γέφυρας; Η συμβολή της στο συμμαχικό αγώνα ή με το χτύπημα αυτό, την ανατίναξη της γέφυρας, επεδίωκαν να επιβάλουν ντε φάκτο τον Ζέρβα σαν αρχηγό της ελληνικής Αντίστασης, και από εδώ και πέρα με τη δική τους παρουσία στα ελληνικά βουνά και όργανό τους το Ζέρβα να παίξουν το ρόλο τους- να χαλιναγωγήσουν το αντάρτικο κίνημα, που από αυτό θα εξαρτιόταν στις καινούργιες συνθήκες οι μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα; (Χουλιάρας, 2006:213).

Μετά την ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους σε όλες τις χώρες που έλαβαν μέρος  στον απελευθερωτικό αγώνα αναγνωρίστηκαν και τιμήθηκαν οι Αντιστασιακοί. Στην Ελλάδα αντίθετα οι αγωνιστές της Αντίστασης τα  χρόνια που ακολούθησαν τον Εμφύλιο πόλεμο αντιμετωπίστηκαν με διώξεις, φυλακίσεις  και εξορίες από το κράτος και παρακράτος της δεξιάς.

Η αναγνώριση της  Εθνικής Αντίστασης και ο ελεύθερος επαναπατρισμός όλων των πολιτικών προσφύγων ήταν βασικά αιτήματα των Αντιστασιακών και όλων των αριστερών και δημοκρατικών  δυνάμεων τα μετεμφυλιακά χρόνια.  Χρειάστηκαν 30 πέτρινα χρόνια, η θλιβερή εμπειρία της στρατιωτικής δικτατορίας και η άνοδος του δημοκρατικού κινήματος για να αναγνωρισθεί  επίσημα στη χώρα μας η Εθνική Αντίσταση.

Η αναγνώριση της καθολικής Αντίστασης περιόδου 1941-1944 έγινε από τη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με το  ΝΔ 1285/20.9.82 και επικυρώθηκε  με το ΠΔ 379/83. Όμως, πολύ πριν την επίσημη αναγνώριση της  η Εθνική Αντίσταση και οι αξίες της είχαν  καταξιωθεί  στη συνείδηση του ελληνικού λαού.

Και είναι ακριβώς οι διαχρονικές ιδέες για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ  μαζί με την αγωνιστική στάση και το ήθος   των αντιστασιακών που παραμένουν πηγή δύναμης  και εμπνέουν τους κοινωνούς αγώνες μέχρι σήμερα.

Δυστυχώς, ακόμα κι αυτή η λειψή αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (εξαιρέθηκε η περίοδος του Εμφυλίου) δεν  έγινε με περίσσια καρδιάς από μεριάς της Πολιτείας  και των συντηρητικών κύκλων και πολλά από τα αιτήματα των αντιστασιακών παραμένουν ανεκπλήρωτα. Αντίθετα,  οι αγωνιστές της εαμικής Αντίστασης  που σήκωσαν το βάρος του Αγώνα και αντιμετωπίστηκαν με διώξεις και εξορίες καθώς και τα κόμματα της Αριστεράς  χαιρέτησαν την επίσημη  αναγνώριση της Εθνικής  Αντίστασης γιατί στις δοσμένες συνθήκες  σηματοδοτούσε το τέρμα του μετεμφυλιακού διχασμού. 

Το ιδεολόγημα μια ενιαίας Εθνικής Αντίστασης σίγουρα βόλεψε τους κύκλους της συντήρησης στη χώρα μας, αφού αποσιώπησε τις ευθύνες τους τα χρόνια της φασιστικής κατοχής της χώρας μας. Πόσο ‘εθνική’ όμως ήταν  στην πραγματικότητα η Αντίσταση όταν η Επίσημη Ελληνική Κυβέρνηση και ο Βασιλιάς   στα δύσκολα χρόνια δραπέτευσαν στο εξωτερικό, τα αστικά κόμματα σαμποτάρισαν ή φάνηκαν απρόθυμα να  συμμετέχουν στο κάλεσμα για ένοπλο αγώνα και οι προδότες και  ταγματασφαλίτες- έστω ελάχιστοι- δεν έλειψαν από το Ελληνικό Έθνος;  Μήπως   αυτή η επίκληση της ενότητας του Έθνους,   βαθμιαία βοήθησε στην υποβάθμιση και αποσιώπηση του αντιφασιστικού-δημοκρατικού και κοινωνικού περιεχομένου του  εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα;

Με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης,  η 25η Νοεμβρίου, ημέρα ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, καθιερώνεται σαν ημέρα επίσημου γιορτασμού της ενωμένης  Εθνικής Αντίστασης. Και αυτό φαίνεται δικαιολογημένο. Πρώτον γιατί η επιχείρηση ήταν σημαντική και βοήθησε στο συμμαχικό αγώνα ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα  και δεύτερο γιατί είναι μια αντιστασιακή πράξη που συμβολίζει την εθνική ομοψυχία. Ο γιορτασμός της επετείου ορίστηκε να γίνεται  στο χώρο δίπλα από την ιστορική γέφυρα και την ευθύνη της οργάνωσης της επετείου  έχουν οι αντιστασιακές οργανώσεις, η Νομαρχία Φθιώτιδας και ο Δήμος Γοργοποτάμου, σήμερα δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Λαμίας.

Μέχρι το 1991, ο Γοργοπόταμος γιορτάζονταν κοινά από όλες τις Αντιστασιακές οργανώσεις  και τα πολιτικά  κόμματα. Το 1992, οι εαμικές αντιστασιακές οργανώσεις σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις υπαναχωρήσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη στα θέματα  των Αντιστασιακών απέχουν από τον επίσημο εορτασμό. Στο εξής  το ΚΚΕ και η  ΠΕΑΕΑ οργανώνουν κάθε χρόνο ξεχωριστή εκδήλωση περισσότερο  κομματικού χαρακτήρα για το Γοργοπόταμο. Ξεχωριστή εκδήλωση με κατάθεση στεφάνου και ομιλίες στο άγαλμα του Αρη Βελουχιώτη στη Λαμία  οργανώνουν τα τεςλευταί χρόνια και οι δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ Φθιώτιδας.

Από την άλλη, η επίσημη επέτειος στο βαθμό μάλιστα που οι αντιστασιακοί φεύγουν σιγά-σιγά από τη ζωή, μετατρέπεται βαθμιαία σε μια απονευρωμένη από το ουσιαστικό της περιεχόμενο φιέστα των διάφορων  παραγόντων του δικομματισμού.

Το χρονικό της επιχείρησης

Οι  Άγγλοι σαμποτέρ ξεκίνησαν  από την Αίγυπτο και την 30 Σεπτεμβρίου 1942 πέφτουν με αλεξίπτωτα στη Γκιώνα. Σκοπός τους, να έλθουν σε επαφή με Έλληνες αντάρτες και να υλοποιήσουν την «Επιχείρηση Χάρλινγκ», που είχε σχεδιάσει το Συμμαχικό Αρχηγείο Μέσης Ανατολής για να κόψουν το δρόμο ανεφοδιασμού των γερμανικών δυνάμεων του Ρόμελ στο μέτωπο της  Βόρειας Αφρικής.   Το σχέδιο  προέβλεπε την ανατίναξη μιας από τις τρεις γέφυρες Παπαδιάς, Ασωπού και Γοργοποτάμου πάνω από τις οποίες διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Αθηνών που ήταν η μοναδική αξιόπιστη δίοδος προς τα λιμάνια της Νότιας Ελλάδας. Οι επικεφαλής της ΒΣΑ  από την πρώτη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στην Ελλάδα, έκαναν ότι ήταν δυνατό για να έρθουν σε επαφή με τον δικό τους άνθρωπο, τον   Ναπολέοντα Ζέρβα, έχοντας την πεποίθηση ότι αυτός και οι ανταρτικές  δυνάμεις του ήταν αρκετές για να την εκτέλεση της αποστολής.  Για το τον ΕΛΑΣ,  δεν ήθελαν να έχει ανάμειξη στην επιχείρηση ανατίναξης, γιατί τον  θεωρούσαν αντίπαλο με τους απώτερους στόχους τους  για την Ελλάδα.  Αναγκάστηκαν όμως να συνεργαστούν μαζί τους όταν διαπίστωσαν ότι ο Ζέρβας  δε διέθετε της απαραίτητες δυνάμεις για την ανατίναξη της γέφυρας. Η επιχείρηση προβλέπονταν να γίνει αρχές Οκτώβρη εν όψει της  αναμέτρησης  των συμμαχικών δυνάμεων με τα στρατεύματα του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν. Έγινε με καθυστέρηση  γιατί οι Άγγλοι απέφευγαν τον ΕΛΑΣ επιδιώκοντας επαφή με τον Ζέρβα που βρίσκονταν στην Ήπειρο.

Οι Άγγλοι  περισυλλέγονται  την αντάρτικη ομάδα  του ΕΛΑΣ  με επικεφαλής τον Καραλίβανο και κρύβονται για πολύ διάστημα σε μια σπηλιά της Γκιώνας, προσπαθώντας να συνδεθούν με το Ζέρβα αλλά το κατορθώνουν με τη βοήθεια του ΕΛΑΣ  μόλις την 9 Νοεμβρίου 1942 στη Στρώμη Ευρυτανίας. Εκεί φτάνει και ο Άρης που έχει ειδοποιηθεί με επιστολή του Ζέρβα. Στην ιστορική συνάντηση των τμημάτων του ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ και Βρετανικής αποστολής στη Βίνιανη ο Άρης Βελουχιώτης συμφωνεί να συμμετάσχει ο ΕΛΑΣ στην επιχείρηση της ανατίναξης. Τα αντάρτικα τμήματα παίρνουν το δρόμο της επιστροφής και στις 20 Νοέμβρη συναντήθηκαν όλοι ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και Ζέρβας στο Μαυρολιθάρι. Όλοι συμφώνησαν ότι στόχος του σαμποτάζ θα ήταν η γέφυρα του Γοργοποτάμου.

Τρεις μέρες αργότερα έγινε η κατόπτευση του χώρου από κοινή ομάδα ανταρτών και στις 22 Νοεμβρίου καταστρώθηκε το τελικό σχέδιο. Η γέφυρα του Γοργοποτάμου φυλασσόταν από 100 ιταλούς και 5 γερμανούς στρατιώτες. Η φρουρά διέθετε βαριά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα και η εξουδετέρωσή της απαιτούσε αιφνιδιασμό και καλό σχεδιασμό. Το σχέδιο ανατίναξης της γέφυρας ήταν των Εγγλέζων και συγκεκριμένα του Ε. Μάγιερς, που ήταν ειδικός σ’ αυτού του είδους τα σαμποτάζ. Το σχέδιο όμως της επίθεσης για την κατάληψη της γέφυρας – έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανατίναξή της – διατυπώθηκε από τον Άρη, που ο ίδιος υπαγόρευσε στον Κωστούλα Αγραφιώτη (Κώστα Καβρέτζο), στις 25 Νοέμβριου, λίγες ώρες πριν την επιχείρηση. Στη διαταγή – όπως διασώθηκε από ιστορικές μαρτυρίες – προβλέπονταν τα εξής: Το νότιο βάθρο της γέφυρας με φρουρά 80 Ιταλών και πλήρη οχύρωση ανέλαβε να καταλάβει τμήμα 60 ανταρτών του ΕΛΑΣ, με αρχηγό τον έφεδρο υπολοχαγό Κωστούλα (Κώστα Καβρέτζο). Το βόρειο βάθρο της γέφυρας που φυλασσόταν από 30 Ιταλούς και η οχύρωση του μόλις είχε αρχίσει  ανέλαβε τμήμα 20 ανταρτών του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη. Την υπονόμευση και ανατίναξη της γέφυρας ανέλαβαν οι ειδικευμένοι Βρετανοί σαμποτέρ στους οποίους δόθηκε βοήθεια λίγων εκπαιδευμένων ανδρών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Επίσης, δυο ομάδες του ΕΛΑΣ, με 15 άνδρες η κάθε μία και ένα Βρετανό σαμποτέρ, ανέλαβαν να υπονομεύσουν τη σιδηροδρομική γραμμή ένα χιλιόμετρο περίπου προς το νότο κι ένα χιλιόμετρο προς το βορρά, έτσι ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αποστολής ενισχύσεων στον εχθρό με τρένο. Αρχηγός της μίας ομάδας τέθηκε ο Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου) και της άλλης ο Ηρακλής (Κώστας Σκαρμούτσος). Μια ακόμη ομάδα 15 ΕΛΑΣιτών, με αρχηγό το Χρυσιώτη, ανέλαβε να καταστρέψει με βενζίνη την ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού για την περίπτωση που θα έκαναν την εμφάνισή τους από κει εχθρικές ενισχύσεις. Μια ομάδα από οκτώ άνδρες του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τον υπασπιστή του Ζέρβα Μιχάλη  Μυριδάκη, ανέλαβε να εξουδετερώσει το πολυβολείο, που πιθανόν να υπήρχε. Στην περίπτωση που δεν υπήρχε πολυβολείο αποστολή της ήταν να ενισχύσει την ομάδα Κωστούλα. Επίσης, μια ακόμη ομάδα από δέκα άνδρες του ΕΔΕΣ ανέλαβε να πλευροκοπήσει τους Ιταλούς νοτιότερα της άμυνας του νότιου βάθρου. Τέλος, γενική εφεδρεία ορίστηκε ομάδα 30 ανδρών του ΕΛΑΣ με αρχηγό το Δ. Δημητρίου – Νικηφόρο. Χρόνος έναρξης της επιχείρησης καθορίστηκε η 11η βραδινή και η γενική αρχηγία ανατέθηκε στο Ναπολέοντα Ζέρβα.

 Πρώτα γκρεμίστηκε το νότιο βάθρο της γέφυρας από το τμήμα του ΕΛΑΣ  που ενήργησε αιφνιδιαστικά και εξουδετέρωσε την Ιταλική φρουρά παρόλο που ήταν ο δυσκολότερος στόχος.  Την επιχείρηση της ανατίναξης περιγράφει με ζωντανό και γλαφυρό τρόπο ο Νικηφόρος: «Βούιζε συνέχεια ο τόπος. Έντεκα και δέκα η ώρα στο μεταξύ. Έντεκα και τέταρτο. Σε πέντε λεπτά, έπρεπε ναχουν τελειώσει με τα βάθρα, σύμφωνα με τη διαταγή. Ήρθε και είκοσι! Τα  μάτια μας καρφωμένα στο βόρειο βάθρο, ίσα μπροστά μας να δούμε την άσπρη φωτοβολίδα. Αυτή περιμέναμε πρώτη. Αυτού ο πιο εύκολος στόχος. Έντεκα και εικοσιένα! Και είκοσι δύο! Ο τόπος ρόχαζε άγριος. Βούιζε κι αντιλάμπιζε. Και οι σάλπιγγες καλούσαν πάλι προχωρείτε. Πήγε και εικοσιτρία. Και τότε φσσσς! Βλέπουμε πάνω από το Νότιο βάθρο άστραψε χαρισάμενη η πράσινη φωτοβολίδα και γύρισαν απότομα εκεί σαν κουρδισμένα τα κεφάλια μας, όλων. Χύθηκε ολούθε τρεμίζοντας ένα φως καταρράκτης πρασινωπός. Αγαλλιούσαμε, έξαλλη η χαρά μας. Σχεδόν ήταν το αίσιο τέλος αυτό! Ο Εντυ, κατουρημένος. Εμείς διπλά και τριπλά ενθουσιασμένοι-οι δικοί μας, προπορεύτηκαν, κι ας ήταν η πιο δύσκολη η δουλειά τους (26-27).

Αντίθετα το τμήμα του ΕΔΕΣ που ανέλαβε να καταλάβει το  βόρειο βάθρο αν και είχε επικεφαλής δυο μόνιμους αξιωματικούς υποχώρησε και διαλύθηκε όταν οι Ιταλοί άνοιξαν πυρ εναντίον τους. Το γεγονός αυτό έβαλε σε κίνδυνο όλη την επιχείρηση. Την κατάσταση έσωσε το εφεδρικό τμήμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Νικηφόρο  το οποίο μετά από σκληρή μάχη  το κατέλαβε δίνοντας  τη δυνατότητα στους Άγγλους σαμποτέρ να ολοκληρώσουν  την ανατίναξη της γέφυρας. Οι γερμανικές  ενισχύσεις από τη Λαμία αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία από τις ενέδρες των τμημάτων του ΕΛΑΣ. Η επιχείρηση που κράτησε 4 ώρες και στέφθηκε με επιτυχία.  Στη  μάχη που δόθηκε με την ιταλική φρουρά της γέφυρας, σκοτώθηκαν 25 στρατιώτες ενώ οι Έλληνες είχαν μόνο δυο τραυματίες. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών και της Λαμίας  που άκουγαν τους πυροβολισμούς και τις εκρήξεις μέσα στη νύχτα κρατούσαν την ανάσα τους από την αγωνία.

Δυο μέρες μετά την ανατίναξη της γέφυρας οι Ιταλοί, σε αντίποινα, παίρνουν από τις φυλακές της Λαμίας 16 πατριώτες  από τη γειτονική Υπάτη από τους οποίους τους 7 θα εκτελέσουν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα. Τους υπόλοιπους θα τους εκτελέσουν στα Καστέλια της Παρνασσίδας, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.

Τα ονόματα των εκτελεσμένων:

1. Αθαν. Γ. Παπακυριαζής  συνταγματάρχης

2. Δημ. Ν. Παγορόπουλος

3. Ίωαν.    Κ. Παγορόπουλος

4. Ανάργυρος  Ν. Λυμπερόπουλος

5. Κωνστ. Δ.  Μπουκακιώτης

5. Κωνστ. Γ. Σιαμπάνης

7. Πολύβιος Ι. Μπρόφας

8. Εύαγγ.   Κ. Παγώνης

9. Σάββας Γ. Σφήκας                     

10. Στυλ. Ι. Λαμπρόπουλος

11. Βασ. Ν. Σακκας

12. Βασ. Γ. Σπανός

13. Χρήστος  Γ. Κοντογεώργος

14. Αθαν. Γ. Σιδεροκάλτσης

15. Κων/νος  Δ. Καραγιάννης

16. Χρήστος  Α. Λουκόπουλος

Η ιστορική αλήθεια  δεν παραγράφεται!

Ο Γοργοπόταμος δεν έγινε αμέσως ευρύτατα γνωστός ούτε διαφημίστηκε για τη μεγάλη πολιτική και στρατιωτική σημασία του. Ο Ελληνικός τύπος την περίοδο της κατοχής επιχείρησε να μειώσει μέχρι εκμηδενισμού τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου. Χαμηλοί τόνοι τηρήθηκαν στην αρχή και από τον Εαμικό Αντιστασιακό τύπο (Φαράκος,1997). Είναι χαρακτηριστικό πως το κοινό ανακοινωθέν που το υπογράψανε ο Εντυ, ο Ζέρβας και ο Άρης δεν δημοσιεύτηκε ποτέ  στον ελληνικό τύπο αλλά   ούτε και το ΚΚΕ το δημοσιοποίησε με την δικαιολογία ότι το πληροφορήθηκε καθυστερημένα. Κι όμως! Όπως αναφέρει  ο καπεταν Θωμάς στο βιβλίο του ‘η οργάνωση της Λαμίας ήξερε. Ο ίδιος ο Άρης το διαβίβασε στον Ηλία Μανιάτη, τον έμπιστο τοποτηρητή του Σιάντου’ ( Χατζηπαναγιώτου, 1982:173).

Από την άλλη μεριά, οι Βρετανοί έκαναν ότι μπορούσαν  για να μειώσουν τη συμβολή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση, να παρουσιάσουν συρρικνωμένη ακόμα και την ποσοτική συμμετοχή του. Μερικές μέρες μετά την ανατίναξη, το BBC κάνει ένα διθυραμβικό απολογισμό του σαμποτάζ στο Γοργοπόταμο. Η εκπομπή του Λονδίνου μίλησε μόνο για το στρατηγό Ζέρβα  και για  ‘ομάδες ελλήνων ανταρτών’. Ούτε λέξη για τον ΕΛΑΣ και τον αρχηγό του, Άρη Βελουχιώτη. Ο Νικηφόρος γράφει χαρακτηριστικά:  Από τη στιγμή που γυρίσαμε στο Μαυρολιθάρι, μαζευόμασταν αδημονώντας αντάρτες και κόσμος γύρω στο μοναδικό ραδιόφωνο του χωριού ν ακούσουμε αν θα πούνε τίποτα για την επιχείρηση. Και, να, αυτό το βράδυ, ύστερα από το σήμα με τα κουδουνάκια, η εκπομπή άρχισε αμέσως με το Γοργοπόταμο.  Μας κυρίεψε αδημονία και ευτυχισμένη έξαψη. Αιφνιδιαστήκαμε όμως την ίδια στιγμή. «Δυνάμεις  ελλήνων ανταρτών, υπό τον στρατηγόν Ζέρβαν..» Κι έτσι συνέχεια . Παντού, σε όλα ο Ζέρβας. Γι αυτόν όλοι οι ύμνοι. Γι αυτόν και παράσημο. Για μας, για τον Άρη, ούτε λέξη. Μας καβαλίκεψε τότε ο διάβολος. Πολλοί άρχισαν να βρίζουν τους Άγγλους.  Έτρεμα μέσα μου..  ότι αυτό ήταν μια ψυχρή υπολογισμένη βολή εναντίον μας. Γυρίζαμε ξυπόλητοι και γυμνοί  στις λάσπες στα χιόνια και στο θάνατο κι αυτοί μέσα στα ζεστά τους γραφεία , άρχιζαν τη συνομωσία τους. …

Οι εφημερίδες που έφτασαν από την Αθήνα δεν ανέφεραν λέξη για τον ΕΛΑΣ και τον Άρη  αλλά δημοσίευαν  στην πρώτη σελίδα την επικήρυξη του Ναπολέοντα Ζέρβα αντί 100 εκατομμυρίων δραχμών. Δεν χρειαζόταν να σου το πει κανένας, γράφει ο Νικηφόρος. Ήταν φανερή και σκόπιμη η νέα  ρεκλάμα του στρατηγού. Και μια νέα απόδειξη ότι βρισκόμασταν στο σωστό δρόμο εμείς για την Πατρίδα μας.

 Ο Γ. Χουλιάρας- Περικλής  δίνει παρόμοια περιγραφή για τη προκλητικά μεροληπτική  στάση των Άγγλων και του ελληνικού τύπου και συμπληρώνει: «Έτσι με την επιτυχία του Γοργοπόταμου οι Εγγλέζοι πέτυχαν ταυτόχρονα και τον άλλο σκοπό που είχαν, να διαφημίσουν τον Ζέρβα, τον άνθρωπο που προόριζαν ν αναδείξουν και να επιβάλουν για αρχηγό του αντάρτικου στην Ελλάδα, να τον παρουσιάσουν σαν συνεργάτη τους για να τον κάνουν τελικά πειθήνιο όργανό τους» (Χουλιάρας,2006:3).

Μεταπολεμικά η τύχη του Γοργοπόταμου διαμορφώθηκε μέσα στις περίπλοκες συνθήκες ήττας και διωγμού  της εαμικής παράταξης. Οι κρατούντες ιδεολογικοί μηχανισμοί της εξουσίας παρουσίαζαν το ένδοξη αντιστασιακή επιχείρηση  σαν αποκλειστικό κατόρθωμα  του ΕΔΕΣ και των Βρετανών σαμποτέρ. Την ίδια στιγμή η ηγεσία  του ΚΚΕ έδειχνε απροθυμία να ασχοληθεί με τον Γοργοπόταμο που  συνδεόταν πρώτα με τον ‘μισητό’ αντίπαλο Ζέρβα και  τον ‘αποκηρυγμένο’ Άρη Βελουχιώτη. Ο ίδιος ο  Ζέρβας  στα «Απομνημονεύματα του» που δημοσιεύτηκαν στην Ακρόπολις σε συνέχειες το 1949-50 και σε αρθογραφία του στον τύπο  αναφέρεται στην επιχείρηση μονόπλευρα και με πολλές ιστορικές ανακρίβειες. Με   διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας  κινούνται και οι μαρτυρίες των Εγγλέζων. Ο Μάγερς (ECW. Myers) στο βιβλίο του «Η Ελληνική Περιπλοκή: Οι Βρετανοί στην κατεχόμενη Ελλάδα» (1975).  Ο Μουντχάουζ φανατικός  υπερασπιστής του Ζέρβα  σε αφήγηση του στην εφημερίδα  «Ακρόπολις» που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες από τις 11 Απριλίου 1965 προσπαθεί να υποβαθμίσει τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση. Ισχυρίζεται ότι το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ δεν είχε πρόθεση να πάρει μέρος στην ανατίναξη της γέφυρας. Όταν ο Άρης κατάλαβε ότι η επιχείρηση θα γινόταν, έστω και χωρίς τις δικές του δυνάμεις, δεν διακινδύνευσε ν’ αφήσει το Ζέρβα να πάρει όλη τη δόξα: προσφέρθηκε αμέσως να συνεργασθεί. Αναγκάζεται όμως να παραδεχτεί στη συνέχεια τη σημαντική συμβολή του Άρη Βελουχιώτη που τον αποκαλεί πολεμική μεγαλοφυΐα του ΕΛΑΣ (σελ.107),  για την επιτυχία της επιχείρησης, λέγοντας: Το αποτέλεσμα ήταν μια κοινή επιχείρηση, που ίσως ποτέ δεν θα γινόταν αν δεν ήταν ο Ζέρβας και δεν θα σημείωνε επιτυχία αν δεν ήταν ο Άρης (σελ.217).

Αλλά η Ιστορία δεν παραγράφεται. Το 1953 ο Νικηφόρος (Δημήτρης Δημητρίου) ο οποίος  μόλις είχε απολυθεί από τις φυλακές εξέδωσε ένα βιβλίο για το ιστορικό σαμποτάζ με τίτλο  «Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης (Χρονικό 1940-44), Το χρονικό του Γοργοπόταμου». Το βιβλίο προκάλεσε αίσθηση και προξένησε αντιδράσεις που έφτασαν   μέχρι δικαστική δίωξη του συγγραφέα γιατί έδωσε μια διαφορετική εκδοχή, τονίζοντας  το πρωταγωνιστικό ρόλο του Άρη Βελουχιώτη και του ΕΛΑΣ για την επιτυχία της επιχείρησης. Μια ιστορική εκδοχή  διαφορετική από αυτή που είχε διαμορφωθεί μέχρι τότε αφενός κάτω από τη μονόπλευρη ενημέρωση από την πλευρά του ΕΔΕΣ και αφετέρου κάτω από την τάση της ηγεσίας του ΚΚΕ να μην αφήσει να γίνεται λόγος για τον Άρη. Μετά το πρώτο του βιβλίο- μαρτυρία ο Νικηφόρος κυκλοφόρησε ένα επόμενο σύντομο κείμενο με τίτλο «Μετά το Γοργοπόταμο» που έκανε εντύπωση στον κόσμο της Αριστεράς. Τα βιβλία αυτά βοήθησαν στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας αλλά και στην προσπάθεια που είχε αρχίσει από πολλούς αντιστασιακούς για αποκατάσταση του Άρη από το κόμμα. 
Ο Πάνος Λαγδάς  στο βιβλίο του ΄ΑΡΗΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ- τόμος Β’ δίνει μια  λεπτομερή περιγραφή του χρονικού της Ανατίναξης της γέφυρας και των όσων ακολούθησαν βασισμένος σε διασταυρωμένες μαρτυρίες αγωνιστών όπως το Νικηφόρο, τον Λάμπρο, τον Κωστούλα, τους Καραλιβαναίους, τον Θάνο, Πελοπίδα και άλλους.
 Στις  κατηγορίες και ιστορικές ανακρίβειες των Ζέρβα, Μουντχάουζ και Μάγιερς αλλά  και τις αντιφάσεις μεταξύ των μαρτυριών για την επιχείρηση απαντά τεκμηριωμένα ο Γιώργος Χουλιάρας-Περικλής στο βιβλίο του,  «Ο δρόμος είναι άσωτος..», υπερασπιζόμενος τον ΕΛΑΣ και τον ΑΡΗ. «΄Οπως και τότε, αμέσως μετά την επιχείρηση, έτσι και σήμερα ύστερα από τόσα χρόνια από τότε, εξακολουθούν σε κάθε ευκαιρία που τους δίνεται να κατηγορούν τον ΕΛΑΣ και τον Άρη με σκοπό να μειώσουν τη συμβολή τους στην πετυχημένη έκβαση της επιχείρησης, αλλά κυρίως να αποδείξουν ότι τάχα το ΕΑΜ δεν το ενδιέφερε ο πόλεμος ενάντια στον κατακτητή αλλά ο αγώνας για την κατάληψη της εξουσίας» (Χουλιάρας 212-213). Αλλά και την αποφασιστική συμβολή του εφεδρικού τμήματος με επικεφαλής  τον Νικηφόρο για την ολοκλήρωση της επιχείρησης επιβεβαιώνει ο Χ. Χουλιάρας, τονίζοντας σχετικά: «Αλλά τη νέα επίθεση στη νότια πλευρά δεν την ανέλαβε ούτε ο Πυρομάγλου, που γράφει ο Μάγερς, ούτε ο Αλέκος Ζέρβας, όπως γράφει ο αδελφός του Ναπολέων Ζέρβας. Την νέα επίθεση την ανέλαβε ο φυσικός αρχηγός της εφεδρείας, αποτελούμενης αποκλειστικά από 30 άντρες του ΕΛΑΣ ο Δ. Δημητρίου ( Νικηφόρος)».

Βιβλιογραφία

-Δημητρίου, Δημ.,2010, Τα φοβερά Ντοκουμέντα-1:Γοργοπόταμος, Έλληνες αντάρτες εναντίον του Ρόμελ, Αθήνα,  εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ σε συνεργασία με εκδ. ΦΥΤΡΑΚΗ

- Δημητρίου, Δ.Ν. Νικηφόρος, 1965, Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης- Χρονικό 1940-44, Αθήνα.

- Ζωϊδη, Γ., Κάϊλα, Μ κ.ά,1979, Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-45, εκδ.  Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα.

-Στρατηγού Ν. Ζέρβα: «Απομνημονεύματα», εκδόσεις «Μέτρον», σελ. 32-35

-Λαγδάς,  Πάνος, Άρης Βελουχιώτης, ο Πρώτος του Αγώνα, εκδ. Σφαέλος Ν., Αθήνα

  Μαρίνος, Θέμις: «Αποστολή Harling – 1942 (Η Επιχείρηση του Γοργοπόταμου)», εκδόσεις «Παπαζήση»

- Φαράκος, Γρηγόρης, 1997, ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ-Το χαμένο Αρχείο- Άγνωστα Κείμενα. Αθήνα, Β΄ έκδοση «Ελληνικά Γράμματα».

- Χατζηπαναγιώτου, Γιάννης (καπετάν Θωμάς), Η πολιτική διαθήκη του Άρη Βελουχιώτη, Δωρικός, Αθήνα 1975

-Χατζής, Θανάσης, 1982, Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε (εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας 41-45), β έκδοση, Εξάντας, Αθήνα

-Χουλιάρας Γιώργος- Περικλής,2006, «Ο δρόμος είναι άσωτος…», Λαμία, Οιωνός

 Επιμέλεια Χαρά Παρμενοπούλου

http://www.altpressfthiotida.com