Τα Πεντεόρια στις μάχες κατά των Τούρκων

Στοιχεία για τη συμμετοχή των Πεντεοριτών σε μάχες κατά των Τούρκων από τον τέως Πρόεδρο του Τ.Δ. Πεντεορίων
Ευστάθιο Μαρματάκη


Εδώ και δέκα περίπου χρόνια στην Παναγία των Πεντεορίων, περιοχή Μελίσι , στο μνημείο των πεσόντων , όραμα του πρώην Προέδρου Ευθυμίου Κοντούλη που υλοποιήθηκε επί θητείας του , εκφωνούνται ομιλίες για τους αγώνες των Πεντεοτιτών και στη συνέχεια τελείται επιμνημόσυνη δέηση για τους πεσόντες.
Επί τη ευκαιρία λοιπόν της ενάτης επετείου για τους πεσόντες στις μάχες κατά των ...Τούρκων στα Πεντεόρια , κρίνω σκόπιμο να κάνω μία ιστορική αναδρομή των αγώνων που έχουν δώσει οι Πεντεορίτες μαζί με τους άλλους συμπατριώτες της γύρω περιοχής κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας τόσο στα Πεντεόρια όσο και κοντά σε αυτά αφενός για να γίνουν γνωστά τα γεγονότα στο ευρύ κοινό και αφετέρου για να μην υπάρχουν υπαινιγμοί ή αμφισβητήσεις έστω και από ελάχιστους.

Σημειώνω ότι τα στοιχεία αυτά , όσο και της ιστορικότητας των Πεντεορίων, έχω συλλέξει από έρευνά μου στην Εθνική Βιβλιοθήκη [ 1989-1991 ] με τη συνδρομή συμπατριώτη από την Αγία Ευθυμία που εργαζόταν εκεί καθώς και κυρίως από τις έγγραφες εξιστορήσεις των συμπατριωτών μας στην εφημερίδα του Συλλόγου τα ΠΕΝΤΕΟΡΙΑ από το 1990-2002 .

-- Στο χρονικό του Ευθ. Πενταγιώτη και συγκεκριμένα για την περίοδο 1571-1574 αναφέρεται η συμμετοχή των Πεντεοριτών στο κίνημα των Καζάδων [επαρχιών] Κεντρικής και Δυτικής Στερεάς το οποίο προδόθηκε με αποτέλεσμα ο Μπέης των Σαλώνων να καλέσει 80 τοπικούς παράγοντες[δύο από τα Πεντεόρια ] για να τους δώσει αμνηστία με τελικό αποτέλεσμα να τους σκοτώσει όλους !!!.


--Το 1770 οι Μήτρος Δεδούσης από την Αγία Ευθυμία , Κώστα Σουσμάνης από το Γαλαξίδι , Ηλίας Βιδαβιώτης από τη Βίδαβι και ο Μήτρος Βλαχοθανάσης από τη Βουνιχώρα υπό την αρχηγία του Ανδρούτσου [πατέρα του Οδυσσέα ] προξενούσαν συνεχώς ζημιές στους Τούρκους . Τελικώς βορείως των Πεντεορίων έγινε μάχη με 30 Έλληνες υπό την αρχηγία του Βλαχοθανάση , λόγω απουσίας του Ανδρούτσου , εναντίων 300 Τούρκων υπό την ηγεσία του Δερβέναγα Σελίμπεη με απώλειες και από τις δύο πλευρές .Σε βοήθεια του Βλαχοθανάση κατέφθασαν ο Ανδρούτσος και ο Ηλίας Βιδαβιώτης με 20 αρματολούς με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να τραπούν σε φυγή και τελικώς να κλειστούν σε ένα ερημοκλήσι στις Καρούτες . Τελικά μετά από πολυήμερο αποκλεισμό οι Τούρκοι παραδόθηκαν και ο Δερβέναγας για τη ζωή του προσέφερε στον Ανδρούτσο μεγάλο ποσό από γρόσια . Σε απάντηση ο Ανδρούτσος και γρόσια αρνήθηκε και τη ζωή του Τούρκου ηγέτη χάρισε !!.


Το παρακάτω δημοτικό τραγούδι περιγράφει τη μάχη αυτή και τα συνεπακόλουθα


Πολλά τουφέκια πέφτουνε ψηλά στα Πεντεόρνια


Το τι τουφέκια νάν αυτά και θλιβερά βροντάναι ;


Μήνα σε γάμο πέφτουνε ,μήνα σε πανηγύρι ;


Μηδέ σε γάμο πέφτουνε , μηδέ σε πανηγύρι.. .


Κι Ανδρούτσος τον απέκλεισε , κι Ανδρούτσος τόνε πιάνει.


Τι χάλευες ,τι γύρευες , μπέη ,στα βιλαέτια ;


Eδώ ν΄Ανδρούτσος ξακουστός, Ανδρούτσος ξακουσμένος


Ποτέ Τούρκο δεν σκιάζεται, ούτε και Αρβανίταις!


Σκύφτει του παίρνει την ποδιά, και του φιλεί το χέρι ..






-- Την περίοδο εκείνη αναφέρονται τέσσερα ονόματα κλεφταρματολών –καπεταναίων που ξεχώρισαν για τη δράση τους στη γύρω περιοχή , ο Βαρελάς ή Βερελής Θανάσης , ο Θεοχάρης , ο Κοτσάνος και ο Κατσικαπής


-- Το 1801 μάχη έξω από τη Βίδαβι με τους Γιάννη και Γιώργο Καραπλή από Άμφισσα , Αλέξη Καλόγερο από Χρισό , Μήτρο Μήταλα από Σιγδίτσα , Κώστα Κραβαρίτη από Κράβαρα και Θανάση Βερελή από Πεντεόρια . Νέα μάχη μεταξύ Γαλαξιδίου και Πεντεορίων όπου σκοτώνεται ο Γιώργης Καραπλής Επακολουθεί σατανικό σχέδιο των Τούρκων από τον μπέη των Σαλώνων Τσακή –Οβάκη ο οποίος αφού κάλεσε τους αρματολούς για συζήτηση τελικά τους βασάνισε και τους έκοψε τα κεφάλια . Η δολοφονία του Θανάση Βερελή κα των συντρόφων του έγινε στις 19/7/1801 σύμφωνα με την ενθύμηση σε εσωτερικό κάλυμμα βιβλίου του μοναστηρίου του Προδρόμου Ιωάννη από τη Δεσφίνα .


Σχετικό και το παρακάτω δημοτικό τραγούδι.


Τ είν το κακό που γίνεται στα Σάλωνα στη χώρα


Πολλά τουφέκια πέφτουνε στου Μπέη το σεράγι.


Σκότωσαν τον καλόγερο τον Καπετάν Αλέξη,


Τον Κώστ από τα Κράβαρα, τον Βερελή Θανάση,


Και τον Ηλιά απ΄την Βίδαβη, πούχε πεντ΄αδερφ’αδες,


Αι δυο να κλαιν, από ταχυά κ΄η τρες το μεσημέρι,


Κ΄αυτού στο γύρμα του ηλιού να κλαιν΄η πεντ΄αντάμα…






-- Στα ΑΠΑΝΤΑ του Καρκαβίτσα γίνεται αναφορά στον Παναγιώτη Κρίκα εκ Κίσιλης [ Πάνορμο ] και τον περίφημο Θεοχάρη εκ Πεντεορίων Παρνασσίδος που κατά τας αρχάς του 1815 διήρχοντο ομού τα χωρία κακκοποιούντες τους Τούρκους


-- Τον Ιούνιο του 1821 έγινε φοβερή μάχη υπό τους Γκούρα , Δυοβουνιώτη και Πανουργιά εναντίον 700 Τούρκων τους οποίους και νίκησαν .


-- Στις 4/5/1825 στο έργο Καραισκάκης του Δημ. Φωτιάδη αναφέρεται η μάχη των Πεντεορίων [Πεντώρης κατά τις πηγές ] υπό των Γιάννη Γκούρα , Δήμο Σκαλτσά και Πανουργιά εναντίων των Τούρκων οι οποίοι ηγούντο από τους Αμπάζ Πασά και Μουστάμπεη στην οποία είχαμε φοβερές απώλειες με 160 νεκρούς [ κατ άλλους 300 ]. Επιδίωξη των Ελλήνων ήταν η αναχαίτιση –καθυστέρηση των Τούρκων οι οποίοι ξεκίνησαν με 5.000 στρατιώτες [ κατ άλλους 8.000 ] από τη Ναύπακτο και τελικώς προελαύνοντες κατέλαβαν και τα Σάλωνα .


Αναφορικά με τα ονόματα των πεσόντων ο κατάλογος είναι μεγάλος και τροποποιείται συνεχώς αφού προστίθενται νέα από συλλογή πρόσθετων στοιχείων. Όποιος ή όποια διαθέτει επί πλέον στοιχεία των προαναφερομένων μπορεί να απευθύνεται στην Πρόεδρο των Πεντεορίων Ελένη Κωστάκου.


Ευστάθιος Μαρματάκης